-
Materializm, idealizm, dualizm (On8)
Obrazek: Demokryt wśród Abderytów. Demokryt (V/IV w. p.n.e.) uchodzi za twórcę materializmu Materializm, idealizm, dualizm: stosunek materii do ducha (przyrody do myślenia), to zagadnienie nazywane często podstawowym zagadnieniem filozofii. Wpisuje się ono w spór między materializmem, idealizmem i dualizmem o istnienie materii i ducha oraz o ich wzajemny stosunek. 1. Podstawowe zagadnienie filozofii i jego dwa aspekty (genetyczny i aktualny) Kolejny ważny podział filozofii wynika z rozstrzygnięcia istotnego zagadnienia filozofii: zagadnienia stosunku materii do ducha (przyrody do myślenia). Można je sformułować w pytaniu: Jaki jest stosunek materii do ducha? Zawiera ono w sobie dwie bardziej szczegółowe kwestie, zwane aspektami podstawowego zagadnienia filozofii. Aspekt pierwszy, zwany genetycznym, brzmi: co jest pierwotne materia czy…
-
Adam, twój duch nie z tej epoki
Adam, twój duch nie z tej epoki, horyzont za szeroki, zbyt wielki na ten świat… ADAM Gdy cię ściga pech, spokój święty miej, gdy ci plany rwie, ty się z tego śmiej. Nie pomoże nic, smutek ani złość, światek toczy się, gdy ty masz już dość. Adam, twój duch nie z tej epoki, horyzont za szeroki, zbyt wielki na ten świat. Adam, w niebiosach zapisany, a liczne twoje rany po ziemi wloką się. Tyś ojcem wszystkich ludzi, ich skargi w sobie nosisz. Przygniata cię i trudzi, ból, co wpisany w życie jest. Marzenia twoje rzuć za próg, zazwyczaj nierealne. Marzenia swoje spełnia Bóg, w nich ludzkie losy kryją się. Adam, twój…
-
Monizm, dualizm, pluralizm (On7)
Obrazek: Rene Descartes (Kartezjusz) Spór między materializmem, idealizmem o istnienie materii i ducha oraz o ich wzajemny stosunek, temat: Monizm, dualizm, pluralizm. Kartezjusza, podobnie jak wcześniejszych filozofów, interesowało pytanie: z ilu bytów samoistnych (substancji) składa się świat? W odpowiedzi na to pytanie wyróżnia się trzy stanowiska: monizm dualizm pluralizm Monizm Monizm (gr. monos – jeden, jedyny, pojedynczy) głosi, że świat składa się z jednej substancji, stanowiącej zasadę świata: materialnej albo duchowej. Wyróżnia się zatem (1) monizm materialistyczny – według którego istnieje wyłącznie materia oraz (2) monizm idealistyczny – zdaniem którego istnieje tylko substancja duchowa. (1) Monistą materialistycznym był Demokryt – zwany ojcem materializmu, według którego zarówno ciała jak i dusze są zbudowane z materialnych…
-
Pojęcia substancji, atrybutu i akcydensu (On6)
Obrazek: Arystoteles naucza Aleksandra Wielkiego Substancja, atrybut, akcydens – to trzy ważne pojęcia, którymi filozofowie posługują się po dzień dzisiejszy, zdefiniowane przez Kartezjusza, zwanego ojcem filozofii nowożytnej. Pojęcie substancji do filozofii wprowadził Arystoteles. Substancja Pojęcie substancji zostało wprowadzone przez Arystotelesa (384–322 r. p.n.e.). Rozpatruje substancję zmysłową, bo ta jest dostępna poznaniu. W jego ujęciu substancja to zarówno materia jak i forma, jak i złożenie materii i formy. Czyli w jednym sensie substancja jest formą, czyli wewnętrzną naturą rzeczy, wewnętrzną istotą, czyli tym, czym rzeczy są. W innym sensie substancją będzie materia, ponieważ jest istotna dla ukonstytuowania rzeczy. A ponieważ i materia i forma jest substancją, to także złożenie materii i formy (synolon) jest…
-
Kategorie ontologiczne. Ontologia formalna (On5)
W pytaniu o kategorie ontologiczne chodzi o to, jakie są podstawowe składniki rzeczywistości, lub prościej, z czego składa się świat: z rzeczy, z procesów, czy ze zdarzeń. Są to trzy podstawowe kategorie ontologiczne. Problemy ontologiczno-semantyczne (kategorie ontologiczne) Trzy podstawowe kategorie ontologiczne to: Reizm głosi, że świat składa się z rzeczy (łac. res – rzecz). Procesualizm, który mówi, że podstawowymi składnikami rzeczywistości są procesy. Ewentyzm (ang. event – zdarzenie) twierdzi, że świat składa się ze zdarzeń. Na czym polega różnica między tymi kategoriami? Rzecz posiada rozciągłość przestrzenną. Proces trwa w czasie i składa się z kolejnych faz. Natomiast zdarzenie to zjawisko momentalno-punktowe, np. zderzenie dwóch cząstek elementarnych. Większość filozofów głosi, że świat składa się z…
-
Spór o uniwersalia oraz problem esencjalizmu (On4)
Spór o uniwersalia oraz problem esencjalizmu to dwa zagadnienia z pogranicza ontologii i teorii poznania, które należą do ważnych problemów (sporów) filozoficznych. 1. W sporze o uniwersalia chodzi o to, czy obok przedmiotów (bytów) jednostkowych istnieją przedmioty ogólne 2. Problem esencjalizmu dotyczy tego, w jaki sposób docieramy do istoty zjawisk 1. Spór o uniwersalia, czyli powszechniki pojawił się już w starożytności i przybrał na ostrości w średniowieczu. W sporze tym chodzi o to czy obok przedmiotów (bytów) jednostkowych istnieją przedmioty (byty) ogólne – zwane uniwersaliami lub powszechnikami. W sporze wystąpiły dwa kierunki: realizm powszechnikowy oraz nominalizm. Każdy z nich ma dwie odmiany, co przedstawia Schemat: Realizm (powszechnikowy) głosi, że pojęcia…
-
Pozytywizm, neopozytywizm, materializm wobec ontologii (On3)
Obrazek: August Comte, twórca pozytywizmu We Wpisie Pozytywizm, neopozytywizm, materializm wobec ontologii przedstawiam jak kierunki te odnosiły się do ontologii. Kierunki filozoficzne, które opierały się na nauce zazwyczaj niechętnie odnosiły się do ontologii, zarzucając jej spekulatywność. Były to: (1) pozytywizm (2) neopozytywizm, a także (3) materializm. (1) Trzy etapy pozytywizmu W rozwoju pozytywizmu wyróżnia się trzy etapy: Pierwszy pozytywizm Reprezentowany był przez twórcę pozytywizmu Augusta Comte’a, który wyróżnił trzy stadia rozwoju ludzkości: Pierwsze stadium – teologiczne Drugie stadium – metafizyczne (filozoficzne) Trzecie stadium – pozytywistyczne (naukowe) Dwa pierwsze stadia uwikłane były w rozważania metafizyczne o charakterze spekulatywnym, zatem powinny zostać zastąpione – zdaniem Comte’a – przez stadium, w którym dominuje wiedza naukowa. Drugi pozytywizm Zwany też empiriokrytycyzmem – reprezentowany…
-
Ontologia spekulatywna (On2)
Ontologia spekulatywna rozwinęła się w XVIII wieku w Niemczech. Charakteryzuje się dużym stopniem uteoretycznienia, bez konieczności potwierdzania przez dane empiryczne. Według Christiana Wolffa ontologia określa dedukcyjnie (na mocy praw logiki) własności bytu, wyprowadzając je z apriorycznych (przyjmowanych z góry) zasad: (1) zasady sprzeczności – żaden przedmiot nie może zarazem mieć i nie mieć tej samej cechy oraz (2) zasady racji dostatecznej – wszystko ma swoją rację, przyczynę lub cel, na podstawie których może zostać wyjaśnione. Ontologia częścią metafizyki Ontologia w systemie filozoficznym Wolffa stanowi część metafizyki, do której zaliczał także kosmologię, psychologię i teologię racjonalną. Zajmowały się one poszczególnymi rodzajami bytu. Ontologia spekulatywna upowszechniła się w XVIII wieku w Niemczech. Przeciwko niej wystąpił Immanuel Kant (1724–1804), który…
-
Przedmiot ontologii. Ontologia a metafizyka (On1)
W pierwszym wpisie z ONTOLOGII omówię następujące tematy: Podstawowe działy filozofii, Przedmiot ontologii oraz Ontologia a metafizyka. W następnych Wpisach z tej kategorii znajdą się omówienia kolejnych tematów tradycyjnie zaliczanych do Ontologii – jednego z działów filozofii. Postaram się zamieścić około 10 bloków tematycznych ze szczegółowymi zagadnieniami. 1. Podstawowe działy filozofii (1) Ontologia (etymologicznie z gr. to on – byt, logos – słowo, nauka), zwana też teorią bytu lub filozofią świata; (2) Teoria poznania (epistemologia, gnoseologia), zajmująca się procesem poznania; (3) Filozofia człowieka nazywana też antropologią filozoficzną (z gr. antropos – człowiek) – rozważa kim (czym) jest człowiek oraz jakie jest jego miejsce w świecie; (4) Aksjologia, czyli teoria wartości, ustalająca czym są wartości. W jej skład…
-
Thomas Malthus i problem demograficzny
Thomas Malthus, jeszcze w końcu XVIII w., zadziwił świat swoją społeczną wizją z zakresu demografii i ekonomii. Problem demograficzny – jego zdaniem – spowodowany będzie przeludnieniem i głodem, jaki zapanuje z tego powodu na świecie. Thomas Malthus i jego społeczna wizja W Rozważaniach o zasadach populacji (1798 r.) Th. Malthus wyraził pogląd, że liczba ludności świata rośnie w postępie geometrycznym, a zasoby niezbędne do wyżywienia – w postępie arytmetycznym oraz że w krótkim czasie dojdzie do przeludnienia i zabraknie pożywienia dla wszystkich ludzi. Informacja ta musiała przerazić, a także zainspirować do dalszych badań w tym zakresie. Alfred Grotjahn (niemiecki eugenik, lekarz, uczony) opracowany przez Malthusa system nazywa „zmorą”, której nie daje się…
