Przedmiot ontologii. Ontologia a metafizyka. Działy filozofii

W pierwszym wpisie z ONTOLOGII omówię następujące tematy: Podstawowe działy filozofii, Przedmiot ontologii oraz Ontologia a metafizyka.

W następnych Wpisach z tej kategorii znajdą się omówienia kolejnych tematów tradycyjnie zaliczanych do Ontologii – jednego z działów filozofii. Postaram się zamieścić około 10 bloków tematycznych ze szczegółowymi zagadnieniami.

1. Podstawowe działy filozofii

(1) Ontologia (etymologicznie z gr. to on – byt, logos – słowo, nauka), zwana też teorią bytu lub filozofią świata;

(2) Teoria poznania (epistemologia, gnoseologia), zajmująca się procesem poznania;

(3) Filozofia człowieka nazywana też antropologią filozoficzną (z gr. antropos – człowiek) – rozważa kim (czym) jest człowiek oraz jakie jest jego miejsce w świecie;

(4) Aksjologia, czyli teoria wartości, ustalająca czym są wartości. W jej skład wchodzą:

etyka – nauka o wartościach moralnych
estetyka – nauka o wartościach estetycznych i artystycznych

2. Przedmiot ontologii

Ontologia zajmuje się ogólnymi własnościami tego, co istnieje, czyli własnościami bytu rzeczywistego (realnego).

Według różnych kierunków filozofii realnie mogą istnieć zarówno byty materialne jak i duchowe.

Ontologia naukowa (zwana też przyrodniczą), która będzie stanowić główny przedmiot zaprezentowanych tu rozważań, zajmuje się
światem materialnym.

Rozważa takie kwestie jak:

spór o naturę świata, o charakter jego tworzywa,
spór między materializmem, idealizmem oraz dualizmem,
materia i jej atrybuty: ruch, czas, przestrzeń, zdeterminowanie (podleganie prawom),
zagadnienia przyczynowości, determinizmu i finalizmu,
problematyka wolności (wolnej woli),
problem psychofizyczny.

3. Ontologia a metafizyka

Początkowo ontologia była utożsamiana z metafizyką.

Obecnie metafizykę ujmuje się jako naukę o wszelkich bytach możliwych oraz wszelkich możliwych sposobach ich istnienia,

natomiast

ontologię – jako naukę o bycie realnie istniejącym, badanym także bardziej szczegółowo przez naukę (tzn. nauki szczegółowe).

Badania metafizyczne zawierają zatem więcej elementów spekulacji myślowych w porównaniu z badaniami z zakresu ontologii. Nic też dziwnego, że pozytywistyczne hasła “oczyszczania” doświadczenia oraz nauki z elementów spekulatywnych były formułowane jako program “oczyszczania nauki z metafizyki”.

Termin metafizyka pojawił się wcześniej od terminu ontologia.

Andronikos z Rodos (I w. p.n.e.), porządkując pisma Arystotelesa (384–322 p.n.e.), oddzielił jego rozważania przyrodnicze od rozważań o bycie. Ostatnie rozważania Arystotelesa, Andronikos określił mianem metafizyki.
Termin metafizyka oznacza ta meta ta physika – czyli to, co następuje po naukach przyrodniczych. Są to rozważania o ogólnych własnościach i zasadach bytu określone przez Arystotelesa jako “filozofia pierwsza”.

Terminu ontologia użył po raz pierwszy w 1613 r. Goclenius (Rudolph Goeckel) w Leksykonie filozoficznym, a do filozofii został on wprowadzony przez Christiana Wolffa w pierwszej połowie 18 w.