Materia i duch: współczesne definicje (On10)

Materia i duch, to temat, w którym przedstawiam współczesne definicje materii i ducha, jakie proponuje filozofia oraz problem ich adekwatności. Trzeba zaznaczyć, że znacznie łatwiej jest podać definicję materii, niż określić czym jest duch.

Współczesna definicja materii

Jedną ze współczesnych definicji materii, której adekwatności można bronić, jest tzw. definicja mieszana, złożona

• z dwóch atrybutów poznawczych (gnoseologicznych) oraz
• czterech atrybutów ontologicznych.

Przypisuje ona materii 6 następujących atrybutów.

Atrybuty gnoseologiczne:

1. obiektywność
2. poznawalność zmysłowa.

Atrybuty ontologiczne:

1. ruch (zmienność)
2. czas (trwanie w czasie)
3. przestrzeń (rozciągłość w przestrzeni)
4. zdeterminowanie (podleganie prawom).

Nazywając byt, który ma wszystkie cztery  atrybuty ontologiczne, bytem fizycznym, można powyższą definicję materii sformułować tak:

materia jest to obiektywny byt fizyczny poznawalny zmysłowo (bezpośrednio lub pośrednio).

Pojęcie ducha

Określić ducha jest znacznie trudniej niż zdefiniować materię. Powodem jest to, że ludzie wierzyli i wierzą w wielką mnogość duchów, którym przypisują różne, często przeciwstawne własności.

Jedną z godnych uwagi definicji ducha zaproponował Kartezjusz, według którego duch jest to substancja myśląca, czyli samoistny byt, którego atrybutem (cechą uniwersalną) jest świadomość (zdolność do myślenia).

Nie wszystkie kierunki filozoficzne godzą się jednak na definicję Kartezjusza. Na przykład według materialistów także materia wysoko zorganizowana (np. mózg ludzki) jest zdolna do myślenia.

Proponuje się zatem tzw. negatywną definicję ducha, to znaczy taką, która mówi czym duch nie jest. Odwołuje się ona do podanej współczesnej definicji materii i brzmi następująco:

duch jest to substancja, która nie posiada co najmniej jednego (z podanych sześciu) atrybutu materii.

 

Problem adekwatności definicji materii i definicji ducha

 Powstaje pytanie, czy podane definicje materii oraz ducha są adekwatne, tzn. czy nie są ani za szerokie, ani za wąskie.

• Definicja materii jest adekwatna, jeśli obejmuje materię, całą materię i tylko materię.
• Podobnie definicja ducha jest adekwatna, jeśli obejmuje duchy, wszystkie duchy i tylko duchy (w które ludzie wierzą).

Jeśli się ograniczyć do negatywnej definicji ducha, która jest dopełnieniem podanej definicji materii, to można uznać, że adekwatność jednej z tych definicji pociąga adekwatność drugiej. Wobec tego można się ograniczyć do rozpatrzenia kwestii adekwatności tylko jednej z tych definicji.

• Aby wykazać, że definicja materii nie jest za szeroka (tzn. nie obejmuje jakichś duchów), trzeba by przebadać wszystkie duchy uznawane przez rozmaite mitologie, religie i filozofie.
• Aby z kolei wykazać, że definicja materii nie jest za wąska trzeba wykazać, że obejmuje ona wszystkie rodzaje materii, znane obecnie.

W tym celu trzeba odwołać się do fizyki i innych nauk, zajmujących się badaniem rozmaitych rodzajów materii i ich właściwości.

Zob. Wpisy w kategorii Ontologia