Rodzaje materii (On11)

Pojęcie materii odgrywa bardzo ważną rolę w takich dziedzinach wiedzy jak filozofia oraz fizyka. Materia jest na ogół uznawana za podstawową lub nawet jedyną substancję świata, czyli coś, co jest nośnikiem wszelkich własności rzeczy, takich jak ruch, rozciągłość, kształt, barwa itd. Wyróżnia się zazwyczaj trzy rodzaje materii, które stanowią zarazem trzy stadia rozwoju materii:

1. materię nieożywioną (fizyczną)
2. ożywioną materię (biologiczną)
   
3. materię myślącą (społeczną).

Materia nieożywiona

W materii nieożywionej (fizycznej) wyróżnia się dwie odmiany:

• materię korpuskularną, mającą na ogół strukturę atomową – z niej zbudowane są ciała fizyczne oraz
• materię polową, która nie składa się z atomów

  

  i jest „odpowiedzialna” za oddziaływania między ciałami.

W materii polowej wyróżnia się z kolei:

• pole grawitacyjne
• pole elektromagnetyczne
• pola sił jądrowych

Pole grawitacyjne jest odpowiedzialne za przyciąganie się wszystkich obiektów fizycznych zgodnie z prawem powszechnej grawitacji sformułowanym przez Izaaka Newtona, a następnie uściślonym przez Alberta Einsteina w ogólnej teorii względności (OTW).

Pole elektromagnetyczne (opisywane przez elektrodynamikę klasyczną i kwantową) składa się z fal elektrycznych oraz magnetycznych, ściśle sprzężonych z sobą.

Pola sił jądrowych to dwa rodzaje oddziaływań krótkozasięgowych zachodzących w atomach, zwanych jedno – silnym oddziaływaniem jądrowym, a drugie –  słabym oddziaływaniem jądrowym. Silne oddziaływanie jądrowe odpowiedzialne jest za zwartość jądra atomowego złożonego zazwyczaj z protonów i neutronów, natomiast słabe oddziaływanie jądrowe to siły odpychające, powodujące rozpad atomów.

Z punktu widzenia fizyki, między dwoma rodzajami materii, czyli materią korpuskularną i polową, zachodzą dwie zasadnicze różnice:

materia korpuskularna porusza się zawsze

• z prędkością mniejszą od prędkości światła w próżni (v < c) oraz
• posiada masę spoczynkową (m_o ≠ 0),

natomiast

materia polowa porusza się zawsze (w próżni)

• z prędkością światła (v = c) i
• nie posiada masy spoczynkowej (m_o = 0).

Warto odnotować, że także materia polowa, zwłaszcza w ośrodkach gęstszych od powietrza, porusza się wolniej. Na przykład światło w wodzie lub w szkle porusza się z prędkością wynoszącą 2/3 prędkości c, czyli około 200 000 km/sek. Natomiast materia korpuskularna, z powodu na posiadanie masy spoczynkowej nie może (według szczególnej teorii względności STW) poruszać się z prędkością c.

Oba rodzaje materii fizycznej podpadają pod podaną definicję materii, gdyż oba posiadają wszystkie sześć atrybutów.

Wynika stąd, że takie wyrażenia, często spotykane w pracach popularno-naukowych, jak: „materia i pole”, „materia i światło”, „materia i energia”, „materia i promieniowanie” itp. są nieadekwatne, gdyż pole, światło, promieniowanie itd. są po prostu pewnymi rodzajami materii (przeważnie należą do materii polowej).

Przypomnę, że sześć atrybutów materii, to dwa gnoseologiczne:

• obiektywność
• poznawalność zmysłowa

oraz cztery ontologiczne:

• ruch
• czas
• przestrzeń
• zdeterminowanie.

Materia ożywiona

Materia ożywiona to ogół istot żywych. W skład materii ożywionej badanej przez biologię wchodzą zwierzęta, rośliny oraz mikroorganizmy. Materia ożywiona powstała w drodze długotrwałej (trwającej wiele milionów lat) ewolucji w procesie złożonych reakcji chemicznych i jak dotąd znana jest tylko na Ziemi. Poszukiwania życia poza Ziemią (np. na Marsie i innych planetach) trwają.

Materia myśląca

Z kolei materia myśląca powstała w toku jeszcze dłuższej (gdyż miliardy lat trwającej) ewolucji materii ożywionej.

Materia myśląca jest – według materialistów – najwyższym wynikiem rozwoju materii. Chodzi tu o człowieka i społeczeństwo ludzkie. Poszukiwanie pozaziemskich cywilizacji nie przyniosło dotąd rezultatów.

Warto zaznaczyć, że według religii zdolność do myślenia przysługuje wyłącznie duchom, dlatego materia myśląca nie istnieje, istnieje wyłącznie myślący duch.

Zob. poprzedni Wpis – Materia i duch: współczesne definicje (On10)