Filozofia
-
Platon – eugenika starożytna. Arystoteles – krytyka państwa Platona
Platon (427–347 r. p.n.e.), fresk Rafaela Santi (1483–1520) z 1509 r. Platon – eugenika starożytna, czyli preeugenika, to trzeci wpis, z zakresu eugeniki starożytnej. Omawiam tu niezrealizowaną wizję organizacji państwa o totalitarnym charakterze, jaką Platon (jeden z największych greckich filozofów) zawarł w swym dziele, Państwo. Stosunki społeczne, zwłaszcza rodzinne, zaprojektowane zostały na eugenicznych zasadach, które jaskrawo kolidowały z etosem greckiego “polis”. Ustrój państwa Receptą na najlepiej sprawowaną władzę miały być rządy filozofów w ustroju zwanym – timokracją (timé, grec. – cześć, zaszczyt). Chociaż Platon przyznawał, że nie ma „dla niego wyrazu, który by był w użyciu – trzeba by go nazwać timokracją albo timarchią”. Platon prorokował powolną degenerację ustrojów poprzez upadek kultury duchowej oraz zaniedbanie przez państwo nauki i sztuki. Przewidywał również…
-
Jak można wierzyć w Boga? Przecież to bzdura!
Obrazek: Trójca Święta (autor: Pierre-Jules Jollivet, 1794–1871) »Sylwia pyta« Jak można wierzyć w Boga? Przecież to bzdura! „Przecież to jest śmieszne. Jak można wierzyć w coś takiego, że jakiś Bóg jest w trzech osobach! Jak można być w trzech osobach, przecież to niepoważne. Że jakiś Jezus został ukrzyżowany? I że jest Bogiem? To jakaś bzdura. A Duch Święty? To niby co to takiego? To wszystko, to jakaś żenada! Dla mnie to jest nielogiczne. Nie rozumiem, jak można w coś takiego wierzyć???!” Chyba niemal każdy słyszał wypowiedzi tego rodzaju lub podobne słowa krytyki, zarzuty czy uwagi, w swoim lub przypadkowym otoczeniu, albo nawet bezpośrednio skierowane do siebie, jako rodzaj pytań (co prawda już z…
-
Sparta, Likurg: twórca ustroju i prawodawca
Obrazek: Teatr w starożytnej Sparcie. W tle widać pasmo gór Tajget Sparta, Likurg: twórca ustroju i prawodawca, to drugi wpis, w którym przedstawiam (oprócz ogólnych wiadomości o starożytnej Sparcie) praktyki eugeniczne stosowane na długo przedtem, zanim Francis Galton użył po raz pierwszy terminu “eugenika” (1883 r.). I z tej racji nazywam je preeugeniką. Kilkanaście zdań o starożytnej Sparcie Sparta powstała po przybyciu plemienia Dorów na Półwysep Peloponeski, które ok. X wieku p.n.e. podporządkowało rdzenną ludność. W IX w. p.n.e. stworzono w dorzeczu Eurotasu wspólnotę pięciu wsi i nazwano Spartą. Wkrótce Spartanie zawładnęli całym terenem Lakonii, a następnie podbili sąsiednią Mesenię w dwóch wojnach w VIII/VII w. p.n.e. Po nieudanym podboju oddalonej…
-
Hedonizm: następcy Arystypa (He3)
Obrazek: Plan Aleksandrii w czasach Ptolemeuszy (rekonstrukcja). Hedonizm: następcy Arystypa, pierwsi cyrenaicy, czyli bezpośredni uczniowie Arystypa, prezentowali nauki zgodne z założeniami mistrza. W toku ewolucji szkoły cyrenajskiej, późniejsi jej przedstawiciele daleko odeszli od oryginalnej koncepcji hedonizmu. Szkoła podzieliła się na trzy główne, nie przystające do siebie kierunki. Hegezjasz Przedstawicielem pierwszego z nich był Hegezjasz, który odwrócił stosunek do dwóch fundamentalnych kategorii hedonizmu, tj.: przyjemności i bólu. Zasadą jego etyki (i jego uczniów) było nie dążenie do przyjemności, ale unikanie bólu. Za cel życia człowieka mądrego uważał unikanie cierpień fizycznych i moralnych. Przewagę mądrości zalecał zaangażować do umiejętnego omijania rzeczy złych. Nie widział zatem możliwości na osiągnięcie szczęścia, które miało się składać z…
-
Arystyp z Cyreny – twórca hedonizmu (He2)
Obrazek: Katastrofa statku Aristippusa przybywającego na Rodos (obraz włoskiego malarza – Giuseppe Zocchi) Arystyp z Cyreny – twórca hedonizmu i szkoły cyrenajskiej, filozof i uczeń Sokratesa, żył w latach od ok. 435 do ok. 350/356 p.n.e. Cyrena, z której pochodził (obecnie leży w Libii) należała wówczas do Grecji i nazywana była Kyrēnē. Arystyp z Cyreny – filozof awangardowy Arystyp, to człowiek wykształcony, bogaty, o ujmującej powierzchowności. Wszędzie, gdzie się pojawił, wzbudzał zainteresowanie tak swoim oryginalnym sposobem bycia, siłą charakteru, jak również nową koncepcją życia etycznego. Wykazywał ogromną wrażliwość na piękno, zwłaszcza poezji. Pełen uroku, opanowany, życzliwy i szczodry dla bliskich mu ludzi, cenił zasady życia towarzyskiego – toteż posiadał wielu przyjaciół i możnych protektorów…
-
Hedonizm – wprowadzenie (He1)
Obrazek: Cyrena, ruiny sanktuarium Apolla Hedonizm – wprowadzenie. Arystyp mówił: A rzeczą chwalebną nie jest odmawiać sobie przyjemności, lecz umieć nad nimi panować i nie być ich niewolnikiem. Wyjaśnienie pojęcia Hedonizm (gr. hedone – przyjemność, rozkosz) – filozoficzna doktryna etyczna uznająca przyjemność za najwyższe dobro (lub jedyne), cel życia i naczelny motyw ludzkiego postępowania; to dążenie do przyjemności, a unikanie cierpienia. Hedonizm jest ogólnym określeniem doktryn uznających przyjemność za coś pozytywnego, co buduje szczęście, co jest dobrem samym w sobie, i co jest motorem ludzkiego działania. Powstanie doktryny Sofiści, z gr. sophistés (sofista – sophist), to mądrzy ludzie, często wędrowni nauczyciele z grupy filozofów, przygotowujący młodych ludzi do pełnienia publicznych funkcji, nauczając retoryki, filozofii, polityki, etyki. Głosili sensualizm i relatywizm w filozofii. Najsłynniejszymi sofistami…
-
Człowiek: istota psychofizyczna. Stosunek ciała do duszy
Obrazek: Waga względna mózgu delfina zajmuje drugie miejsce, po człowieku Wpis Człowiek: istota psychofizyczna zawiera omówienie ważnego w filozofii problemu psychofizycznego, czyli stosunku materii do ducha, stosunku umysłu do mózgu lub też umysłu do ciała (ang. mind–body problem), a w religii – stosunku ciała do duszy. 1. Na czym polega problem psychofizyczny? Problem psychofizyczny to zagadnienie stosunku materii (zjawisk fizycznych, materialnych) do ducha (do zjawisk psychicznych, niematerialnych, idealnych, duchowych) w odniesieniu do człowieka. Zwykle określa się go jako problem stosunku umysłu do mózgu lub też stosunku umysłu do ciała (ang. mind–body problem). W tradycji religijnej problem psychofizyczny to problem stosunku ciała do duszy. Problemu tego nie uznają te stanowiska filozoficzne, które negują istnienie w człowieku bądź zjawisk fizycznych, bądź…
-
Spór determinizmu z finalizmem (teleologią)
Obrazek: Świat został stworzony przez Boga w sposób zamierzony i celowy (wyobrażenie) Spór determinizmu z finalizmem (teleologią) dotyczy charakteru porządku panującego w świecie oraz źródeł tego porządku. Stanowisko teleologii (finalizmu) finalizm, z gr. finis – koniec, końcowy stan, cel; teleologia – z gr. telos – cel, teleos – zmierzający do celu Drugim – obok indeterminizmu – przeciwnikiem determinizmu jest finalizm (zwany też teleologią). Finalizm głosi, że nie przyczyny i prawa, lecz cele wyznaczają przebieg zjawisk oraz porządek panujący w świecie. Głosi zatem zasadę powszechnej celowości W sformułowaniu św. Tomasza z Akwinu zasada celowości zawarta jest w stwierdzeniu: każde zjawisko ma swój cel, do którego zmierza, lub zmierzać powinno. Ostatnie słowa zasady dotyczą ludzi, którzy dysponując –…
-
Neopozytywizm w Szkole Lwowsko-Warszawskiej, to fakt, czy mit? (SLW3)
Obrazek: Neopozytywizm: Filozofia powinna zajmować się analizą języka… Przeglądając (chociażby) dwa poprzednie wpisy, w których omówiłam program neopozytywizmu i pozytywizmu (wpis 1) oraz program Szkoły L-W (wpis 2), chyba nie trzeba – jak mi się wydaje – długo zastanawiać się, czy neopozytywizm w Szkole Lwowsko-Warszawskiej, to fakt, czy mit? Już same nazwiska filozofów skupionych wokół Szkoły, ich specjalizacje i zainteresowania wskazują jednoznacznie na „poruszanie się” w wąskim nurcie, przykrojonym dla filozofii przez neopozytywistów. Znajdująca wyraz w publikacjach Szkoły twórczość, wskazuje na podejmowanie w ogromnej większości zagadnień, postulowanych przez Koło Wiedeńskie. Wystarczy prześledzić opublikowane pozycje przedstawicieli filozofii lwowsko-warszawskiej, aby zorientować się, jakie gatunki filozoficzne były przez nich podejmowane. Dotyczą one w głównej mierze…
-
Szkoła Lwowsko-Warszawska (SLW2)
Obrazek: Uniwersytet Jana Kazimierza we Lwowie (obecnie Ukraina) Szkoła Lwowsko-Warszawska (SLW), jej program – w moim przekonaniu – nie tylko nawiązuje do programu neopozytywistów, lecz wykazuje istotne podobieństwa. Działalność Szkoły datuje się od przybycia do Lwowa Kazimierza Twardowskiego, a raczej objęcia przez niego katedry filozofii na Uniwersytecie, tj. od roku 1895, i trwa do wybuchu II wojny światowej (nierzadko mówi się o jej kontynuacji w okresie powojennym). Twórca Szkoły i przedstawiciele K. Twardowski urodził się i kształcił w Wiedniu pod kierunkiem filozofa i teologa Franza Brentana, specjalizującego się w psychologii. Za przedstawicieli (bardziej i mniej związanych, bezpośrednich i pośrednich uczniów Twardowskiego) Szkoły uważa się dość liczną grupę uczonych (ok. 80), z których najczęściej…
