Filozofia
-
Dylemat indywidualizmu i kolektywizmu (Ind1)
Obrazek: Niektórzy twierdzą, że wiedza czyni człowieka wolnym… Poniższy materiał Dylemat indywidualizmu i kolektywizmu (oraz dwa następne wpisy) przedstawiam po to, aby zastanowić się, czy Europie grozi wybujały indywidualizm? Niektórzy stwierdzą, że pytanie to, jest mocno spóźnione. Wybujały czy nawet radykalny indywidualizm jest bowiem obecny w szeregu europejskich krajach od lat. Jednak, gdy wziąć pod uwagę samą Unię Europejską, zwłaszcza jej nowszych członków, to sytuacja przedstawia się różnie. Dlatego może lepiej byłoby postawić pytanie: czy model społeczno-polityczny, jaki forsuje kierownictwo Unii Europejskiej (a także gremia wywierające nacisk na kierunek polityki unijnej), to jeszcze liberalizm, czy już libertarianizm. Nie będę tutaj omawiać tych nurtów politycznych, zaznaczę tylko, że dla obydwu naczelnymi wartościami…
-
Czy myśli materializują się w naszej rzeczywistości?
Sylwia pyta: „Czy myśli materializują się w naszej rzeczywistości? Co sądzisz o tym? Przyznam, że jestem tego żywym przykładem. Uważam, że «dostajemy» często to, o czym długo i intensywnie myślimy i że podobne przyciąga podobne. Nie wiem, czy dobrze to ujęłam? Jestem ciekawa jak to widzisz?” Nadzwyczaj trudno jest udzielić wyczerpującej odpowiedzi na ten temat. Właściwie, dokonanie jakiejkolwiek mądrej analizy powyższego zagadnienia jest skomplikowane, o ile w ogóle wykonalne, przynajmniej przeze mnie. Ale może spróbuję podzielić się kilkoma refleksjami, które mi się nasunęły. [Kwestia: „podobne przyciąga podobne” wymaga odrębnego opracowania, gdyż jest to innego rodzaju problematyka]. Materializowanie myśli przez działanie W tej kwestii ludzie mają różne doświadczenia. Jedni, pomyślą krótko,…
-
Hedonizm współczesny (He8)
We wpisie Hedonizm współczesny będę odnosiła się do moich wcześniejszych wypowiedzi na temat hedonizmu, dlatego warto najpierw przeczytać tamten materiał. Zachęcam zwłaszcza osoby, które do tej pory nie interesowały się tym zagadnieniem. Zawarłam tu również podsumowanie tematu hedonizmu, czyli 8 wpisów. Hedonizm współczesny. Historyczne i psychologiczne korzenie Rozumienie dobra jako korzyści, dążenie do szczęścia jako sumy przyjemności, a także typowanie celów praktycznych oraz powszechność takich zachowań, osadzone są w utylitarystycznej doktrynie etycznej z XVIII i XIX wieku. Kwalifikacja pozycji materialnej (posiadania pieniędzy), jako wysokiej pozytywnej wartości (co z niepokojem daje się obserwować), jest wyrazem pragmatycznej koncepcji. Zaniechanie poszukiwania prawdy rzeczywistej na korzyść „prawdy tymczasowej” oraz podniesienie sukcesu do rangi wartości moralnej,…
-
„Dlaczego jest raczej coś niż nic?”
Obrazek: Cząstki, fala (wizualizacja) „Dlaczego jest raczej coś niż nic?” oraz szczypta sceptycyzmu co do zasadności tego pytania. Słynne już pytanie Arystotelesa: „Dlaczego jest raczej coś niż nic”, które przywiodło do filozofii nie tylko jego, lecz także wielu innych filozofów (m.in. Leibniza i Heideggera), stanowi do dzisiaj jedną z głównych osi, wokół których toczą się dysputy filozoficzne [zob. tekst w ramce 1]. 1 Michał Heller tak to ujmuje: Są jednak pytania – można je uznać za ostateczne – które zachowują ważność na każdym etapie dociekań. Na przykład pytanie Leibniza, dlaczego istnieje raczej coś niż nic. Przy okazji trzeba wspomnieć, że w sprawie autorstwa omawianego pytania zdania są podzielone. Na ogół…
-
Pragmatyzm, jako odmiana hedonizmu (He7)
Obrazek: „Arisbe”, dom Charlesa S. Peirce’a, niedaleko Milford, Pensylwania, USA Pragmatyzm, jako odmiana hedonizmu, nie wyczerpuje oczywiście całokształtu charakterystyki tego kierunku. To jeden z wielu wątków opisujących ten nurt w filozofii amerykańskiej. Jednak jest to wątek podstawowy i – można powiedzieć – wyjściowy w rozważaniach na temat pragmatyzmu. Już Beniamin Franklin (XVIII w.) podchwycił popularną ideę utylitaryzmu i zaszczepił ją formującej się społeczności amerykańskiej. Odtąd więc, dobra sytuacja materialna i rzetelność w sprawach finansowych, stały się miernikiem wartości moralnej jednostki. Ogólne założenia pragmatyzmu Antymetafizyczny charakter pozytywistycznej filozofii europejskiej dziewiętnastego stulecia, przeniesiony na grunt amerykański w połączeniu z utylitarystyczną użytecznością, znalazł wyraz w pragmatycznej doktrynie. Doktryna ta jest nie tylko koncepcją…
-
Wyrażenia „zawsze”, „nigdy”, „na pewno”
Czy wyrażenia „zawsze”, „nigdy”, „na pewno” używane są właściwie? – zapytała mnie kiedyś Sylwia. Rozważania moje na ten temat będą dotyczyć sfery pozanaukowej. Odniosę się do tych wyrazów, określeń używanych w języku codziennym. Należą one w sposób oczywisty do języka naturalnego, jakim posługują się ludzie, ale wydaje mi się – są one nadużywane. Prawdziwe i prawdopodobne Co do używania słów, nazwałabym – ostatecznych i niepodważalnych – to w moim przekonaniu można je zastosować najwyżej do przeszłości. I to pod warunkiem, że ma się dokładną wiedzę na ten temat, np. dotyczyć będą swojej przeszłości. Oczywiście warto też wziąć pod uwagę kwestię zapominania różnych zdarzeń z własnej przeszłości i to zapominania całkowitego,…
-
Utylitarystyczna koncepcja hedonizmu(He6)
Utylitarystyczna koncepcja hedonizmu to kolejny projekt, którego podstawowym założeniem jest przyjemność, jako motyw ludzkiego działania. Przyjemność, to punkt wyjściowy koncepcji klasycznego utylitaryzmu. Nawiązując do naczelnej zasady hedonistycznej, jaką jest przyjemność [zob. wcześniejsze wpisy o tej tematyce], jest pewną odmianą hedonizmu. Najkrótsza charakterystyka utylitaryzmu, to: „jak najwięcej szczęścia dla jak największej liczby ludzi”. Co prawda utilis (łac.) – znaczy użyteczny. Wobec tego „teoria użyteczności” (dosłownie tłumaczona) mogłaby być niebezpiecznie interpretowana, gdyż wówczas nie tylko „dobre” byłoby to, co użyteczne, ale i „moralne” to, co użyteczne. Ażeby nie rozstrzygać arbitralnie, zwolennicy tej doktryny znaleźli dostateczne wytłumaczenie w powszechnej akceptacji dobra, utożsamianego z przyjemnością. Dwie naczelne kategorie: przyjemność i cierpienie określają jednoznacznie wysiłki i dążenia życiowe ludzi.…
-
Hedonizm sceptyczny Montaigne’a (He5)
Obrazek: Izba Montaigne’a w jego zamku Hedonizm sceptyczny Montaigne’a ukształtował się w odrodzeniu. Po okresie średniowiecznego zastoju filozoficznego pierwszymi nurtami, jakie wzbudziły zainteresowanie myślicieli były m.in.: humanizm, naturalizm i sceptycyzm. Koncepcje te podjął francuski myśliciel moralista – Michel de Montaigne (1533–1592), który dał początek nowożytnej filozofii. W młodym wieku wiódł barwne życie podróżując po świecie; poznawał ciekawe miejsca, ludzi; czynił obserwacje życia, a swoje spostrzeżenia zapisywał dla przyjemności. Transpozycja hedonizmu w czasach nowożytnych Pisał, że „życie nie jest ani dobre, ani złe, jest tylko miejscem dobra i zła, zależnie od tego, czy zrobicie w nim miejsce dla dobra czy zła”. Filozofii przeznaczył zadanie, by uczyła znajdować to miejsce dla dobra, aby była…
-
Paradoksy pochodzenia Wszechświata
Nauka współczesna, a dokładnie kosmologia kwantowo-relatywistyczna w latach siedemdziesiątych XX stulecia podjęła próbę wyjaśnienia genezy Wszechświata. Wyjaśnienie tego zagadnienia, które tradycyjnie uznawane jest za przynależne do filozofii i teologii, zrodziło liczne paradoksy pochodzenia Wszechświata. 1. Pierwsze wyjaśnienia i paradoksy Jak pisze twórca teorii inflacji Alan Guth, w 1973 r. Edward Tryon zasugerował, że stworzenie Wszechświata z niczego można opisać za pomocą pojęć naukowych. Czasopismo naukowe „Physical Review Letters” odrzuciło jednak artykuł, uznając treść za zbyt spekulatywną. Artykuł ten w spopularyzowanej postaci ukazał się w czasopiśmie „Nature”. Jednakże koncepcja Tryona nie zakładała, że Wszechświat powstał ex nihilo. A przecież „[p]rzy rozważaniach dotyczących stworzenia Wszechświata kluczową kwestią jest wybór punktu startowego. W propozycji Tryona…
-
Dwa wymiary istnienia człowieka
Tendencja do redukcji zdaje się być trwałym i na ogół pozytywnym trendem w rozważaniach człowieka nad światem. Jednakże refleksja nad samym człowiekiem – jego naturą, sposobem bytowania oraz powołaniem – nie powinna owej tendencji ulegać. Prowadzi to bowiem do eliminacji jednego z dwu podstawowych wymiarów istnienia człowieka. Dwa wymiary istnienia człowieka: fakty i wartości Niektórzy filozofowie (na przykład J. Dewey) zrównują wartości z faktami, nie dostrzegając żadnej między nimi różnicy. Nie ulega jednak wątpliwości, że życie ludzkie (a być może wszelkie życie) zakotwiczone jest w dwu sferach: sferze faktów i sferze wartości. Odrębność tych sfer nie przesądza jednak jeszcze ani sposobu istnienia wartości (np. tego, czy są one w pełni…
