Filozofia
-
„Dlaczego jest raczej coś niż nic?”
Obrazek: Cząstki, fala (wizualizacja) „Dlaczego jest raczej coś niż nic?” oraz szczypta sceptycyzmu co do zasadności tego pytania. Słynne już pytanie Arystotelesa: „Dlaczego jest raczej coś niż nic”, które przywiodło do filozofii nie tylko jego, lecz także wielu innych filozofów (m.in. Leibniza i Heideggera), stanowi do dzisiaj jedną z głównych osi, wokół których toczą się dysputy filozoficzne [zob. tekst w ramce 1]. 1 Michał Heller tak to ujmuje: Są jednak pytania – można je uznać za ostateczne – które zachowują ważność na każdym etapie dociekań. Na przykład pytanie Leibniza, dlaczego istnieje raczej coś niż nic. Przy okazji trzeba wspomnieć, że w sprawie autorstwa omawianego pytania zdania są podzielone. Na ogół…
-
Pragmatyzm, jako odmiana hedonizmu (He7)
Obrazek: „Arisbe”, dom Charlesa S. Peirce’a, niedaleko Milford, Pensylwania, USA Pragmatyzm, jako odmiana hedonizmu, nie wyczerpuje oczywiście całokształtu charakterystyki tego kierunku. To jeden z wielu wątków opisujących ten nurt w filozofii amerykańskiej. Jednak jest to wątek podstawowy i – można powiedzieć – wyjściowy w rozważaniach na temat pragmatyzmu. Już Beniamin Franklin (XVIII w.) podchwycił popularną ideę utylitaryzmu i zaszczepił ją formującej się społeczności amerykańskiej. Odtąd więc, dobra sytuacja materialna i rzetelność w sprawach finansowych, stały się miernikiem wartości moralnej jednostki. Ogólne założenia pragmatyzmu Antymetafizyczny charakter pozytywistycznej filozofii europejskiej dziewiętnastego stulecia, przeniesiony na grunt amerykański w połączeniu z utylitarystyczną użytecznością, znalazł wyraz w pragmatycznej doktrynie. Doktryna ta jest nie tylko koncepcją…
-
Wyrażenia „zawsze”, „nigdy”, „na pewno”
Czy wyrażenia „zawsze”, „nigdy”, „na pewno” używane są właściwie? – zapytała mnie kiedyś Sylwia. Rozważania moje na ten temat będą dotyczyć sfery pozanaukowej. Odniosę się do tych wyrazów, określeń używanych w języku codziennym. Należą one w sposób oczywisty do języka naturalnego, jakim posługują się ludzie, ale wydaje mi się – są one nadużywane. Prawdziwe i prawdopodobne Co do używania słów, nazwałabym – ostatecznych i niepodważalnych – to w moim przekonaniu można je zastosować najwyżej do przeszłości. I to pod warunkiem, że ma się dokładną wiedzę na ten temat, np. dotyczyć będą swojej przeszłości. Oczywiście warto też wziąć pod uwagę kwestię zapominania różnych zdarzeń z własnej przeszłości i to zapominania całkowitego,…
-
Utylitarystyczna koncepcja hedonizmu(He6)
Utylitarystyczna koncepcja hedonizmu to kolejny projekt, którego podstawowym założeniem jest przyjemność, jako motyw ludzkiego działania. Przyjemność, to punkt wyjściowy koncepcji klasycznego utylitaryzmu. Nawiązując do naczelnej zasady hedonistycznej, jaką jest przyjemność [zob. wcześniejsze wpisy o tej tematyce], jest pewną odmianą hedonizmu. Najkrótsza charakterystyka utylitaryzmu, to: „jak najwięcej szczęścia dla jak największej liczby ludzi”. Co prawda utilis (łac.) – znaczy użyteczny. Wobec tego „teoria użyteczności” (dosłownie tłumaczona) mogłaby być niebezpiecznie interpretowana, gdyż wówczas nie tylko „dobre” byłoby to, co użyteczne, ale i „moralne” to, co użyteczne. Ażeby nie rozstrzygać arbitralnie, zwolennicy tej doktryny znaleźli dostateczne wytłumaczenie w powszechnej akceptacji dobra, utożsamianego z przyjemnością. Dwie naczelne kategorie: przyjemność i cierpienie określają jednoznacznie wysiłki i dążenia życiowe ludzi.…
-
Hedonizm sceptyczny Montaigne’a (He5)
Obrazek: Izba Montaigne’a w jego zamku Hedonizm sceptyczny Montaigne’a ukształtował się w odrodzeniu. Po okresie średniowiecznego zastoju filozoficznego pierwszymi nurtami, jakie wzbudziły zainteresowanie myślicieli były m.in.: humanizm, naturalizm i sceptycyzm. Koncepcje te podjął francuski myśliciel moralista – Michel de Montaigne (1533–1592), który dał początek nowożytnej filozofii. W młodym wieku wiódł barwne życie podróżując po świecie; poznawał ciekawe miejsca, ludzi; czynił obserwacje życia, a swoje spostrzeżenia zapisywał dla przyjemności. Transpozycja hedonizmu w czasach nowożytnych Pisał, że „życie nie jest ani dobre, ani złe, jest tylko miejscem dobra i zła, zależnie od tego, czy zrobicie w nim miejsce dla dobra czy zła”. Filozofii przeznaczył zadanie, by uczyła znajdować to miejsce dla dobra, aby była…
-
Paradoksy pochodzenia Wszechświata
Nauka współczesna, a dokładnie kosmologia kwantowo-relatywistyczna w latach siedemdziesiątych XX stulecia podjęła próbę wyjaśnienia genezy Wszechświata. Wyjaśnienie tego zagadnienia, które tradycyjnie uznawane jest za przynależne do filozofii i teologii, zrodziło liczne paradoksy pochodzenia Wszechświata. 1. Pierwsze wyjaśnienia i paradoksy Jak pisze twórca teorii inflacji Alan Guth, w 1973 r. Edward Tryon zasugerował, że stworzenie Wszechświata z niczego można opisać za pomocą pojęć naukowych. Czasopismo naukowe “Physical Review Letters” odrzuciło jednak artykuł, uznając treść za zbyt spekulatywną. Artykuł ten w spopularyzowanej postaci ukazał się w czasopiśmie „Nature”. Jednakże koncepcja Tryona nie zakładała, że Wszechświat powstał ex nihilo. A przecież „[p]rzy rozważaniach dotyczących stworzenia Wszechświata kluczową kwestią jest wybór punktu startowego. W propozycji Tryona…
-
Dwa wymiary istnienia człowieka
Tendencja do redukcji zdaje się być trwałym i na ogół pozytywnym trendem w rozważaniach człowieka nad światem. Jednakże refleksja nad samym człowiekiem – jego naturą, sposobem bytowania oraz powołaniem – nie powinna owej tendencji ulegać. Prowadzi to bowiem do eliminacji jednego z dwu podstawowych wymiarów istnienia człowieka. Dwa wymiary istnienia człowieka: fakty i wartości Niektórzy filozofowie (na przykład J. Dewey) zrównują wartości z faktami, nie dostrzegając żadnej między nimi różnicy. Nie ulega jednak wątpliwości, że życie ludzkie (a być może wszelkie życie) zakotwiczone jest w dwu sferach: sferze faktów i sferze wartości. Odrębność tych sfer nie przesądza jednak jeszcze ani sposobu istnienia wartości (np. tego, czy są one w pełni…
-
Wyzwania dla Polski w dobie przemian
Wyzwania dla Polski w dobie przemian (końca XX i początku XXI stulecia) miały syndromatyczny charakter. Zresztą proces przemian trwa nadal, dlatego wyzwania te są nadal aktualne. Mimo że tworzyły one ciąg zadań syndromatycznie ze sobą sprzężonych, miały cztery dość odrębne uwarunkowania. Po pierwsze, wynikały z konieczności przezwyciężenia wielowiekowego zacofania Polski w stosunku do krajów Europy Zachodniej; A po drugie, były podyktowane przez konieczność zlikwidowania absurdów zrodzonych w okresie realnego socjalizmu; Po trzecie, były odpowiedzią na błędy popełnione w okresie transformacji ekonomicznej i ustrojowej związanej z odzyskaniem przez Polskę pełnej suwerenności w 1989 roku; Wreszcie po czwarte, były zdeterminowane potrzebą sprostania zadaniom, jakie stawia przed wszystkimi społeczeństwami niebywały rozwój współczesnej nauki…
-
Hedonizm Epikura (He4)
Być może ogród, w którym Epikur przyjmował swoich uczniów wyglądał podobnie… Hedonizm Epikura, to dość odmienna filozofia życia, mimo że nawiązuje do koncepcji hedonistycznej Arystypa – twórcy hedonizmu. Epikureizm powstał w początkach III w. p.n.e., na podstawach materializmu demokrytejskiego i hedonizmu cyrenajskiego. Epikur wyszedł z takich samych założeń etycznych jak Arystyp z Cyreny z domieszką etyki Demokryta, ale założenia te stanowiły tylko szkielet konstrukcji, zaś cała obudowa jest odmienna. Podobnie jak u Arystypa, przyjemność jako taka jest wartością, dobrem i celem. Potrzeby i pragnienia ludzkie dzielił na: naturalne i urojone. Te naturalne podzielił z kolei na: tylko naturalne oraz na konieczne. Wśród tych ostatnich wyróżniał: konieczne do szczęścia, konieczne dla spokoju ciała i konieczne…
-
Internet, informatyzacja, społeczeństwo sieciowe
Pitagoras, a także inni filozofowie, choćby Platon, zafascynowani byli liczbami. Według pitagorejczyków liczby były zasadą świata (arche) – wyjaśniały porządek i wszelkie układy. Wszystko dało się wyrazić za pomocą liczb, cyfr lub po prostu było liczbą. Społeczeństwo, które obecnie się kształtuje, również oparte jest na liczbach, cyfrach. Cały system operacyjny informatyki, telewizja, fotografia, muzyka, telekomunikacja i inne, oparte są na systemie cyfrowym. Historia, zdaje się, zatoczyła koło. Może zresztą nie tyle sama historia, co zapatrywania na historię. Czym jest Internet? Internet (ang. inter-network, między-sieć) – to pojemne określenie. Obejmuje: tekst, dźwięk, obraz i animację. Przede wszystkim jest naczelną organizacją sieci wszystkich komputerów uczestniczących w sieciach lokalnych (pisany jest wielką literą).…
