Polityka Kościoła po rozpadzie Cesarstwa Rzymskiego

Obrazek: Watykan
Polityka Kościoła po rozpadzie Cesarstwa Rzymskiego będzie miała znamienne konsekwencje w późniejszych wiekach. Konsekwencje dla nowo utworzonych państw, ale również dla losów samego chrześcijaństwa.

Chrześcijaństwo cierpiące, umęczone, poranione w pierwszych wiekach, leczy się z ran i umacnia. Umacnia się powoli, lawirując wśród wielu zagrożeń z zewnątrz i z wewnątrz, aczkolwiek z wieku na wiek staje się coraz silniejsze, bardziej rozległe i sławne. W miarę poczucia pewności – zaczyna samo kąsać. Każdego i wszystkich, którzy wejdą mu w drogę. Panowanie, oto cel, który przyświeca organizacji wspólnot chrześcijańskich – Kościołowi powszechnemu. Nie posłannictwo głoszenia Prawdy Objawienia; i nie kaznodziejstwo; nie pokora i skromność – niestety!

Po rozpadzie Cesarstwa Rzymskiego powstaje mnóstwo państw, krain, częściowo autonomicznych, częściowo w zależnościach politycznych i ekonomicznych.

I tu sprytnie, władzę nad byłymi terenami Cesarstwa, przejmuje biskup Rzymu, aktem sfałszowanej Donacji Konstantyna. W ten oto sposób, mimo rozdrobnienia, podziału na odrębne państwa, mimo nieustannej zmiany granic i panujących – duchową władzę zaczyna sprawować Stolica Apostolska.

Ale to nie satysfakcjonuje Rzymu. Kuria rzymska zaczyna roztaczać panowanie w świeckich sferach życia. To przenoszenie zwierzchności kościelnej (religijnej) na świecką, to wchłanianie wszystkich wymiarów życia publicznego: politycznego, kulturowego, a także ekonomicznego – oczywiście – nie odbywa się bezproblemowo. I w ten sposób rodzi się wojowniczość struktur chrześcijańskich, już nie tylko na poziomie lokalnym, lecz w formie zorganizowanego i zmasowanego ataku coraz silniejszej i bezwzględnej Instytucji, jaką staje się Kościół. Tak rośnie nowe Imperium, postawione ponad granicami państw. I tak tworzy się zbiorowa nieświadomość cywilizacji łacińskiej, co do istnienia czegokolwiek poza nią.

W okresie średniowiecza

Połowa i późne średniowiecze, to czasy, gdy zarówno świeccy panowie jak i kościelni „dygnitarze”, w szczególnie zacięty sposób i dość powszechnie walczyli o wpływy oraz o władzę.

Próbowali sobie nawzajem narzucić zwierzchnictwo. Jednakże częściej swoje panowanie narzucali świeccy władcy. Zwłaszcza w okresie schizmy zachodniej (gdy jednocześnie panowało dwóch lub trzech papieży), kiedy to większym autorytetem odznaczali się władcy poszczególnych państw.

Polityka Kościoła po rozpadzie Cesarstwa Rzymskiego — Koronacja papieża Klemensa V (początek XIV w.)

Znane są uchybienia, niefrasobliwość i nieodpowiedzialna polityka Kościoła chrześcijańskiego, które doprowadziły do wielu konfliktów, wojen i wreszcie podziałów. Z pewnością niektóre kłopoty związane były z zewnętrzną sytuacją społeczno-polityczną, lecz niewątpliwie po stronie Kościoła można by znaleźć szereg nieprawości, które wstrząsały nierzadko wspólnotą wiernych, jak też burzyły spokój kapłański.

Nieprawości te niekiedy tłumaczone są obiektywnymi uwarunkowaniami, przeciwnościami z jakimi musieli mierzyć się kapłani. To także prawdopodobne w jakiejś mierze. Jednakże bardziej widoczne są: wyjątkowo błędna i agresywna polityka kurii rzymskiej, wieczne spory i wojny, świadome nadużycia w wierze i w życiu Kościoła. Jak polityka ta w połączeniu z instytucjonalną siłą Kościoła wpłynęła na losy chrześcijaństwa – nie ma w tej kwestii jednolitej opinii. Teologia katolicka, wierna Stolicy Apostolskiej, w zasadzie nie podnosi w swych publikacjach owego drastycznego wizerunku Kościoła. A nieliczne i nieśmiałe napomknięcia nie stanowią nawet zaczątku polemiki, ani tym bardziej prób udźwignięcia ciężaru winy. Toteż mówiąc o niejednolitej opinii, mam raczej na myśli publikacje nie opatrzone terminem imprimatur.

***************************************************************************************

Polityka Kościoła po rozpadzie Cesarstwa. Inne, współczesne spojrzenie

Pamiętam wiele dyskusji na ten temat. Jednak najbardziej utkwiły mi w pamięci zdania, jakie wypowiedział pewien mądry i utytułowany człowiek w związku z negatywną oceną Kościoła. Twierdził, że owszem, Kościołowi i duchowieństwu można zarzucić wiele nieprawości, błędów i zaniedbań. Jednak, mimo to, w ogólnym rozrachunku należy im się wdzięczność, bo to ich zasługa, że wiara w Jezusa Chrystusa przetrwała. To oni, księża, zakonnicy i misjonarze całą tę wiedzę, naukę Jezusa z Nazaretu zachowali przez tyle wieków. I to przy licznych przeciwnościach. Przez ponad 2 tys. lat ta piękna idea przetrwała i jest dostępna nadal dla milionów ludzi na świecie. Za to trzeba być wdzięcznym. Niezależnie od tego, że ta najważniejsza idea cywilizowanego świata, chrześcijaństwo, okupiona została zbrodniami i wszelkiego rodzaju nieprawościami.

Przyznam, że pierwszy raz słyszałam tego typu usprawiedliwianie grzechów Kościoła. Jednakże, analizując losy chrześcijaństwa i Kościoła powszechnego, ta myśl nieustannie powraca. Na szczęście nie osądzam, próbuję jedynie jak najbardziej obiektywnie przedstawić losy chrześcijaństwa i jego ramy organizacyjne.

Literatura

Banaszak M, ks., Historia Kościoła katolickiego, Akademia Teologii Katolickiej, Warszawa 1989.
Crépon P., Religie a wojna, Wydawnictwo MARABUT, Gdańsk 1994.
Drewermann E., Chrześcijaństwo i przemoc, Zakład Wydawniczy >Nomos<, Kraków 1996.
Eliade M., Traktat o historii religii, Instytut Wydawniczy PAX, Warszawa 1993.
Keller J., Katolicyzm, w: (pr. zb.), Zarys dziejów religii, Iskry, Warszawa 1988.
Keller J., Chrześcijaństwo pierwotne, w: (pr. zb.) Zarys dziejów religii, Iskry, Warszawa 1988.
Kowalski J. W., Chrześcijaństwo, tom I i II, Instytut Wydawniczy PAX, Warszawa 1985.
McKenzie J. L., Kościół Rzymsko-katolicki, Instytut Wydawniczy PAX, Warszawa 1975.
Olszewski D., Dzieje chrześcijaństwa w zarysie, Wydawnictwo „Znak”, Kraków 1999.
Pierrard P., Historia Kościoła katolickiego, Instytut Wydawniczy PAX, Warszawa 1981.
Ziętara B., Historia powszechna średniowiecza, Wydawnictwo TRIO, Warszawa 2000.