Hans Günther – teoretyk rasizmu niemieckiego. Typ nordycki

Obrazek: Kobieta romska z niemieckim oficerem policji i nazistowskim psychologiem, dr Robertem Ritterem

Hans Günther – główny teoretyk rasizmu niemieckiego w okresie międzywojennym – podzielał poglądy swoich poprzedników. Głównie A. Gobineau i H.S. Chamberlaina, którzy twierdzili, że zewnętrzne piękno wyraża wewnętrzne cechy człowieka. Ten subiektywnie pojmowany kanon piękna próbowano następnie uzasadnić w sposób naukowy i niebudzący wątpliwości. W zadanie to wprzęgnięto młode wówczas dziedziny nauki, takie jak antropologia czy ewolucjonizm.

Rassengünther

Hans Friedrich Karl Günther (1891–1968) antropolog, biolog, lekarz i pisarz polityczny, z tytułem profesora od 1935 r. Na uniwersytecie w Berlinie wykładał nauki o rasie, biologii człowieka i etnografii wsi oraz socjologii. Jest uważany (poza Chamberlainem), za głównego ideologa rasizmu narodowosocjalistycznego. Napisał liczne eseje na temat teorii rasowych oraz otrzymał wiele naukowych nagród. Pełnił ponadto wysokie funkcje w hierarchii nazistowskiej, a jego prace naukowe stały się podręcznikami rasizmu, znane i cenione wśród liderów ruchu NSDAP. Udzielał się, jako członek Rady Rzeczoznawców do spraw Polityki Ludnościowej i Rasowej, powstałej w 1933 r. Był znany jako Rassengünther lub Rassenpapst (Papież rasy).

Jego zdaniem nie istnieją typy idealne, ale istnieją typy mniej skażone. Oczywiście Aryjczycy stali na samym szczycie hierarchii.

Byli najbardziej czyści, najpiękniejsi, najbardziej twórczy. Na najniższym szczeblu, co jest charakterystyczne, stali Żydzi, jaskrawo odróżniający się od nordyków. Ich wygląd zewnętrzny – zwiotczałe mięśnie, pochylone ramiona, skłonność do tycia i grube, lubieżne wargi – kontrastowały z posągowymi kształtami smukłego Niemca. Fizyczny stereotyp uzupełniano rejestrem rzekomo typowych gestów i cech żydowskich, aby udowodnić, że Żydów interesują dobra materialne, przejęcie władzy i zysk finansowy¹.

Europejskie typy rasowe

Hans Günther wyróżnił pięć głównych typów rasowych w Europie:

nordycki
śródziemnomorski (zachodni)
dynarski
alpejski (wschodni)
wschodniobałtycki oraz
kilka pośrednich ras².

W pierwszych publikacjach dodaje jeszcze dwie drobniejsze rasy, które w późniejszych jego pracach nie są omawiane (falicka, sudecka). Najważniejsza była prezencja zewnętrzna, ale brał pod uwagę także przymioty wewnętrzne, takie jak inteligencja, uduchowienie oraz kultura. Cechy te stanowiły kryteria oceny jakości rasy. (W swoich pracach Günther przedstawia też mnóstwo fotografii rozmaitych typów i krzyżówek rasowych, ich główne tereny zamieszkiwania oraz liczne mapy z rozmieszczeniem ras). Autor podaje szczegółowe opisy wyglądu i charakteru poszczególnych typów, ale najwięcej miejsca poświęca rasie nordyckiej.

Charakterystyka rasy nordyckiej

Typ nordycki – według niego – jest wysoki i szczupły, o długich nogach i wzroście u mężczyzny około 1,74 m. Twarz ma wąską i podłużną czaszkę. Głowa jest szczupła i wysoka „jak świątynia”, a nos prosty lub lekko zadarty, szczęki wąskie. Wargi ma stosunkowo cienkie, a „rowek od nosa do ust jest wąski i ostro cięty”. Skóra rasy nordyckiej jest różowa i jasna; wygląda jak „krew i mleko”, prześwitujące przez nią żyły pokazują, że jest to „błękitna krew”.

Włosy nordyka są eleganckie i gładkie lub faliste „jak jedwab”, „a czy jest to jasny czy ciemny blond, zawsze pokazuje odrobinę złota i czerwonawą poświatę”. Mogą się zdarzyć rzadsze przypadki o ciemniejszych włosach, a nawet brązowych. Oczy nordyka są niebieskie, niebiesko-szare lub szare, ponadto promienne i pełne ekspresji. Jeśli chodzi o cechy wewnętrzne, na czoło wysuwają się takie cechy, jak sprawiedliwość, przedsiębiorczość oraz opanowanie, a ponadto odwaga i wytrwałość oraz potrzeba wolności i prawdy. Posiada też poczucie humoru, umiejętności organizacyjne i państwowotwórcze³.

Z map „rasowych” i opisów wynika, że np. tereny polskie zamieszkuje na znacznych obszarach rasa nordycka, poza tym subnordycka, wschodniobałtycka, alpejska i dynarska oraz nieliczna odmiana sudecka, a także Prasłowianie. Nordycy, wszędzie tam, gdzie zamieszkali – zdaniem Günthera – stali się twórcami cywilizacji⁴. W związku z tym może dziwić stanowisko niemieckich eugeników, którzy pomimo to, uważali Polaków za rasę niższą.

Pozostałe typy rasowe – poza nordykami – charakteryzowały się gorszą jakością, zarówno co do budowy, jak też predyspozycji umysłowych. Tak brzmiał werdykt uczonego. Badania Hansa Günthera zostały sfinansowane z budżetu państwa, a rezultaty stały się głównym źródłem wiedzy o rasach w Trzeciej Rzeszy.

Istniał jeszcze inny eugenik

o tym samym nazwisku – Konrad Guenther (niekiedy pisany: Günther). Był to o wiele mniej znany, ale niezwykle zajadły eugenik (zoolog, nauczyciel akademicki), który publikował m.in. krytyczne uwagi pod adresem katolickiego prawa kanonicznego, a ściślej mówiąc – celibatu. Wspominam o tym, gdyż panowie ci, w niektórych publikacjach eugenicznych, są myleni ze sobą.

Literatura

Czekanowski J., Antropologia a rasizm, Wyd. KUL, Lublin 1952.
Grotjahn A., Higiena ludzkiego rozrodu. Zarys praktycznej eugeniki, Nakładem Polskiego Towarzystwa Eugenicznego, Warszawa 1930.
Günther H.F.K., Rassenkunde Europas, mit besonderer Berücksichtigung der Rassengeschichte der Hauptvölker indogermanischer Sprache, J.S. Lehmans-Verlag, Monachium 1929.
Malinowski A., Strzałko J., Antropologia, PWN, Warszawa–Poznań 1985.
G. Mosse, Kryzys ideologii niemieckiej. Rodowód intelektualny III Rzeszy, Czytelnik, Warszawa 1972.
Sugalska I., Eugenika. W poszukiwaniu istoty niemieckiego totalitaryzmu, Bogucki Wyd. Naukowe, Poznań 2015.
Uzarczyk K., Podstawy ideologiczne higieny ras i ich realizacja na przykładzie Śląska w latach 1924–1944, Wyd. Adam Marszałek, Toruń 2002

Ilustracje

Obrazek wyróżniający – źródło: Wikimedia Commons
Karl von Müller, czysty nordycki typ rasowy – źródło: Wikimedia Commons
Mapa ras w Europie wg Günthera – źródło: było tu: Wikimedia Commons, ale zostało usunięte
Hans Günther – źródło: Wikimedia Commons

Zob. też tematy z kategorii: Eugenika