Książki o eugenice. Dlaczego EUGENIKA

Książki o eugenice. Wpis poświęcony jest prezentacji książek z zakresu eugeniki. Znajdą się tu również krótsze opracowania oraz publikacje internetowe. Wpis będę sukcesywnie uzupełniała. Dlaczego EUGENIKA? To temat niezwykle ciekawy i dość mało znany.

1. Kamila Uzarczyk

Książka Kamili Uzarczyk, to jedna z pierwszych prac traktujących o eugenice, a konkretnie w tym wypadku o eugenice niemieckiej – Rassenhygiene, na Śląsku w latach 1924–1944. Wydana w 2002 roku w Wyd. Adam Marszałek w Toruniu. Autorka zamieszcza szereg cennych materiałów źródłowych oraz danych statystycznych z zakresu nie tylko eugeniki niemieckiej.

K. Uzarczyk zwróciła uwagę na skalę krzywd wyrządzonych osobom poddanym zabiegom eugenicznych oraz na ogromne cierpienia tych ludzi i ich rodzin. Przedstawiła liczne przykłady skarg i odwołań od tych nieludzkich praktyk, które znalazła w archiwach. Na przykład, gdy matka chorej córki zapewnia, że córka ma już 30 lat i jeszcze nie współżyła płciowo, nigdy nie wyjdzie za mąż i nie urodzi dzieci, żyje w izolacji, a ten zabieg uważa za hańbiący.

W innym przypadku rodzice skarżą się, że nikt nie liczy się z ich zdaniem w sprawie ich dziecka. Że chore dziecko po przejściu załamania nerwowego zostało zakwalifikowane do sterylizacji. Dziecko było bite i szykanowane w szpitalu, toteż stan jego zdrowia się pogorszył. W wyniku skargi pacjenta i rodziny na szpital, w odwecie jeden z lekarzy złożył wniosek o sterylizację. Tymczasem dziecko w innym ośrodku doszło do zdrowia i okazało się, że nie ma potrzeby dokonywania zabiegu, gdyż nie jest to w dodatku choroba dziedziczna. (Zob. s. 266).

2. Michał Musielak

Książka Michała Musielaka wydana jest w 2008 roku. Głównym jej wątkiem jest sterylizacja, procedura stosowana w eugenice negatywnej. Autor porusza także kwestie ogólne powstania eugeniki i jej konsekwencji. M. Musielak skupił się na problemie sterylizacji, jednym z najbardziej kontrowersyjnych zabiegów eugenicznych, podając liczne dane statystyczne.

M. Musielak pisze o nasileniu się, w związku z eugeniką, postaw rasistowskich, które prowadziły do różnicowania narodów na lepsze i gorsze pod względem biologicznym, a także kulturowym. “W tym kontekście mieszanie »własnej« krwi z krwią »osobnika«, należącego do grupy etnicznej uznanej za niższą było wystarczającym motywem do sterylizacji (…)” (s. 273).

“Nie ulega wątpliwości, że wprowadzenie sterylizacji jako narzędzia polityki społecznej spowodowało wiele konsekwencji społecznych, kulturowych i etyczno-aksjologicznych szczególnie w krajach, które przyjęły ustawy eugeniczne. W sferze społecznej najbardziej dotkliwą i tragiczną konsekwencją było wysterylizowanie tysięcy niewinnych osób, które zostały pozbawione jednego z najbardziej fundamentalnych praw ludzkich – prawa do prokreacji” (s. 274).

3. Iwona Sugalska

Książka Iwony Sugalskiej wydana została w 2015 roku w Wyd. Naukowym Bogucki, ale dystrybuowana jest przez PWN. Autorka przedstawia kompletne opracowanie zagadnień eugenicznych, a więc powstanie eugeniki (2 poł. XIX w.) i jej światowy sukces, aż do upadku, wraz z końcem II wojny światowej.

Autorka analizuje przyczyny powstania eugeniki jako dziedziny myśli i czynu zmierzającej już w starożytności greckiej do doskonalenia natury ludzkiej. Przedstawia też powody, dla których w czasach nowożytnych, a zwłaszcza w XIX w., uzyskała niebywały rozwój oraz światowy sukces. Dobitnie wskazuje na jej rolę w kształtowaniu totalitaryzmu niemieckiego – nazizmu.

W pełnej rozmachu książce I. Sugalska prezentuje wiele nieznanych źródeł i zadziwiających zjawisk. Pisze też o eugenice polskiej i żydowskiej oraz paradoksach, w które zostały one uwikłane. Ponadto, dociekając istoty niemieckiego totalitaryzmu, autorka na kanwie rozważań nad eugeniką wyprowadza interesujące implikacje społecznopolityczne oraz antropologiczne. Są one związane m.in. z faktem, że niemiecki totalitaryzm dążył – jak każdy inny system totalitarny – do stworzenia człowieka nowego typu. W rzeczywistości człowieka „totalnie dyspozycyjnego”, oddanego bez reszty wodzowi, a to znaczy także pozbawionego własnej osobowości.

4. Magdalena Gawin

W książce, wydanej w 2003 r., Magdalena Gawin opisuje – jak informuje podtytuł książki – historię polskiej eugeniki. Jest to kompendium wiedzy o ruchu eugenicznym w Polsce, od początku XX wieku, aż do końca wojny. Autorka w szczegółowy sposób dokonuje analizy narodzin myśli eugenicznej na ziemiach polskich oraz dość zawiłych kolei jej losów. Nie brakuje też filozoficznego spojrzenia (obok historycznego ujęcia tej dziedziny) na samą ideę eugeniczną oraz niektóre inne jej kwestie.

M. Gawin w Zakończeniu zastanawia się, jak należy rozumieć odrzucenie przez władze polskie proponowanych przez Polskie Towarzystwo Eugeniczne ustaw sterylizacyjnych. Dochodzi do wniosku, że “jest to wyraz odrzucenia nie tylko konkretnych propozycji legislacyjnych, lecz całej, wywiedzionej z paradygmatu ewolucyjnego idei eugenicznej” (s. 308).

Historia eugeniki wiedzie do zdecydowanego wniosku, że złe było tak w przeszłości, jak i obecnie, zinstrumentalizowanie i zredukowanie ludzkiej egzystencji do wymiaru czysto biologicznego. Podobnie negatywnie oceniony jest w historii eugeniki przymus państwa i dążenie do ograniczenia praw jednostki na rzecz dobra kolektywnego (s. 316.)

5. Edwin Black

Edwin Black, to amerykański historyk, który rozprawia się przede wszystkim z eugeniką w USA. Uważa ją za najbardziej radykalną w skutkach. Książkę wydał w 2004 roku. Autor jest też dziennikarzem, co niekiedy przejawia się w stylu pracy. Książkę napisał dość potoczystym językiem, bez nadwrażliwości na punkcie tzw. poprawności politycznej. Można zaryzykować twierdzenie, że autor przedstawił w tej pracy chyba całą wiedzę o eugenice amerykańskiej. E. Black nie szczędzi krytyki skierowanej pod adresem społeczeństwa amerykańskiego oraz administracji.

6. Maciej Zaremba Bielawski

Maciej Zaremba Bielawski w książce wydanej w 2011 roku koncentruje się na eugenice szwedzkiej. Autor jest pochodzenia polskiego, ale mieszka w Szwecji, gdzie zajmuje się naukowym dziennikarstwem. M. Zaremba Bielawski jest zdaje się pierwszym autorem, który ujawnił dość drastyczne oblicze szwedzkiej eugeniki. W Szwecji – uważanej za przykład nowoczesnego demokratyzmu i sprawiedliwości społecznej – ustawy eugeniczne obowiązywały do połowy lat siedemdziesiątych XX wieku. (Podobnie było w Finlandii). Dla niektórych, przedstawiających Szwecję jako wzór porządku społecznego i spokoju, książka może być prawdziwym szokiem.

Postaram się zamieszczać kolejne prace z tej tematyki.

Zobacz Stronę O eugenice

oraz wpisy w kategorii Eugenika