-
Czym jest fizyka dla filozofii?
Obrazek: Mgławica Ślimak Czym jest fizyka dla filozofii? Każda nauka ma swoje osobliwości, dzięki którym jest interesująca dla innych nauk, dla nauki w ogóle, dla filozofii. Poniżej zostaną przedstawione te swoistości fizyki, które czynią ją atrakcyjną dla filozofii, zwłaszcza dla takich działów filozofii teoretycznej, jak ontologia, epistemologia oraz metodologia. Będzie tu zatem mowa o tym, czym jest fizyka dla filozofa. Pierwszą ważną cechą fizyki jest jej przynależność do nauk ścisłych, do których zalicza się także chemię, biologię molekularną, językoznawstwo matematyczne, ekonometrię, niektóre nauki techniczne oraz oczywiście logikę i matematykę. Dlaczego Anglosasi oraz Frankowie przez nauki (sciences) rozumieją w zasadzie tylko nauki ścisłe? Dlatego, że sądzą, iż tylko one dostarczają rzetelnej…
-
Twórczość w nauce: odkrywanie czy konstruowanie
Obrazek: W górach Ałtaj Twórczość w nauce: odkrywanie czy konstruowanie to dwa podejścia i stary spór o charakter twórczości naukowej. Pierwsze podejście można nazwać alternatywnym, drugie natomiast – komplementarnym. Podejście alternatywne jest podejściem tradycyjnym, szeroko rozpowszechnionym. Uwzględnia ono – jako możliwości skrajne – ujęcie twórczości naukowej w kategoriach bądź to odkrycia, bądź – konstrukcji. Pierwsze: odzwierciedla to, co znajduje się w obiektywnej rzeczywistości. Drugie: wytworzenie czegoś, co jeszcze nie istnieje (lub w każdym razie nie jest znane człowiekowi), na kształt wynalazczości technicznej. W pierwszym wypadku prawda naukowa jest „odkrywana”, w drugim natomiast – jest „wytwarzana”. Można zajmować także jakieś stanowiska pośrednie, zakładające, że na twórczość naukową i jej rezultat składają…
-
Wyrażenia „zawsze”, „nigdy”, „na pewno”
Czy wyrażenia „zawsze”, „nigdy”, „na pewno” używane są właściwie? – zapytała mnie kiedyś Sylwia. Rozważania moje na ten temat będą dotyczyć sfery pozanaukowej. Odniosę się do tych wyrazów, określeń używanych w języku codziennym. Należą one w sposób oczywisty do języka naturalnego, jakim posługują się ludzie, ale wydaje mi się – są one nadużywane. Prawdziwe i prawdopodobne Co do używania słów, nazwałabym – ostatecznych i niepodważalnych – to w moim przekonaniu można je zastosować najwyżej do przeszłości. I to pod warunkiem, że ma się dokładną wiedzę na ten temat, np. dotyczyć będą swojej przeszłości. Oczywiście warto też wziąć pod uwagę kwestię zapominania różnych zdarzeń z własnej przeszłości i to zapominania całkowitego,…
-
Dwa wymiary istnienia człowieka
Tendencja do redukcji zdaje się być trwałym i na ogół pozytywnym trendem w rozważaniach człowieka nad światem. Jednakże refleksja nad samym człowiekiem – jego naturą, sposobem bytowania oraz powołaniem – nie powinna owej tendencji ulegać. Prowadzi to bowiem do eliminacji jednego z dwu podstawowych wymiarów istnienia człowieka. Dwa wymiary istnienia człowieka: fakty i wartości Niektórzy filozofowie (na przykład J. Dewey) zrównują wartości z faktami, nie dostrzegając żadnej między nimi różnicy. Nie ulega jednak wątpliwości, że życie ludzkie (a być może wszelkie życie) zakotwiczone jest w dwu sferach: sferze faktów i sferze wartości. Odrębność tych sfer nie przesądza jednak jeszcze ani sposobu istnienia wartości (np. tego, czy są one w pełni…
-
Jak pisać blog? Tematyka sprofilowana czy różnorodna?
Jak pisać blog? Do napisania tego tekstu sprowokowała mnie Ewa z pewnego bloga. Umieściła ona kilka komentarzy do mojego wpisu Kłopoty z wtyczką Seo Yoast. Przy okazji wyznała, że zastanawia się nad profilem swojej strony, o czym pisze też w jednym ze swoich postów. Pomyślałam, że jest to bolączka także innych blogerów. Wywiązała się między nami dyskusja na ten temat, ponieważ mam podobny dylemat. Jak powinna wyglądać strona internetowa, jeśli chodzi o zakres tematyczny? Czy należy skupić się na jednym określonym temacie, spośród tych, które mnie interesują, czy też pisać o wszystkim. O tym, co zainteresuje mnie w danym momencie. Wiadomo przecież, że rzadko kto ma ściśle monotematyczne zainteresowania. Strona…
-
Spór indukcjonizmu z hipotetyzmem
Jednym z ważnych sporów we współczesnej metodologii nauk jest spór indukcjonizmu z hipotetyzmem o metodę nauk empirycznych. Indukcjonizm jako kierunek w metodologii nauki został zapoczątkowany przez Francisa Bacona (1561–1626), twórcę tzw. indukcji eliminacyjnej. Z kolei podstawowe założenia hipotetyzmu opracował Karl Popper (1902–1994) w swej pracy Logika odkrycia naukowego. Została ona opublikowana w 1934 r. pt. Logik der Forschung. 1. Według indukcjonizmu do praw i najważniejszych ustaleń w naukach empirycznych, dochodzi się na drodze indukcyjnego uogólniania faktów. Podobnie postępuje się w procesie zdobywania wiedzy potocznej, stosowanej w życiu codziennym. Kierunek ten reprezentowany był głównie przez neopozytywistów, w szczególności przez R. Carnapa. Zasadą poznania empirycznego, według indukcjonisty, jest reguła: obserwuj i uogólniaj…
-
Historia nauki
Obrazek: Smok chiński, stworzenie mityczne Historia nauki – nauka ma swoje korzenie w myśleniu mitologicznym, które poprzedzało myślenie racjonalne, znamionujące naukę. Dla wczesnej historii nauki duże znaczenie miało połączenie tradycji religijnej z tradycją astronomiczną. Takie połączenie można zaobserwować w Mezopotamii, Egipcie, Indiach i Ameryce Centralnej, a częściowo także w Chinach. Mitologiczne początki Porządek i regularność większości zjawisk niebieskich, zakłócany niekiedy przez zjawiska nadzwyczajne, takie jak komety i gwiazdy nowe, a także osobliwe ruchy planet, stanowiły niewątpliwie intelektualną zagadkę dla pierwotnego człowieka. W poszukiwaniu porządku i regularności umysł ludzki nie mógł znaleźć lepszego wzorca wiedzy pewnej, niż wyniki obserwacji zjawisk niebieskich. W tym sensie astronomia była pierwszą nauką, która pozostawała królową…
-
Determinanty rozwoju nauki (RoN3)
Spór o to, jakie są główne determinanty rozwoju nauki toczą zwolennicy odmiennych kierunków w filozofii nauki: internalizmu i eksternalizmu. Chodzi o to, jakie czynniki wywierają większy wpływ na rozwój nauki: czynniki (determinanty) wewnętrzne czy też czynniki (determinanty) zewnętrzne. I jest to jeden z głównych sporów dotyczących rozwoju nauki. Jakie są główne determinanty rozwoju nauki Główne determinanty rozwoju nauki to czynniki (determinanty) wewnętrzne oraz czynniki (determinanty zewnętrzne. Do czynników wewnętrznych zalicza się wszystkie czynniki poznawcze, do zewnętrznych – wszystkie czynniki pozapoznawcze. Determinanty wewnętrzne Do czynników wewnętrznych należą wszelkie racje poznawcze, którymi kieruje się uczony w swej praktyce badawczej. Czynniki wewnętrzne można podzielić na empiryczne i teoretyczne. Empiryczne W naukach empirycznych jest to wzgląd na prawdziwość, na maksymalne przybliżenie do rzeczywistości.…
-
Rozwój nauki (RoN1)
Przemiany w nauce (rozwój nauki) zachodzą zgodnie z pewnymi zasadami sterującymi jej rozwojem. Jedna z naczelnych zasad rozwoju nauki, została sformułowana przez Nielsa Bohra w odniesieniu do fizyki, lecz znajduje ona zastosowanie we wszystkich naukach. Jest to zasada korespondencji. Zasada korespondencji Zasada ta głosi, że nowa teoria zastępująca dotychczasową w danej dziedzinie stanowi jej uogólnienie i zarazem modyfikację, pogłębienie. Na przykład, szczególna teoria względności stanowi „korespondencyjne uogólnienie” (wyrażenie Bohra) mechaniki klasycznej. Z kolei ogólna teoria względności, jest korespondencyjnym uogólnieniem szczególnej teorii względności. Jeśli zatem mechanika klasyczna opisywała dość dokładnie jedynie ruchy powolne (w stosunku do prędkości światła: v < c), to szczególna teoria względności opisuje wszelkie ruchy, odbywające się z dowolną…
-
Teoria naukowa
Teoria naukowa, to system twierdzeń ogólnych (praw) uporządkowanych logicznie za pomocą relacji konsekwencji (wynikania). Teoria stanowi najdoskonalszą formę systematyzacji wiedzy. Należy tylko pamiętać, że forma ta, sama podlega stopniowaniu. Obejmuje zarówno luźne systemy teoretyczne zasługujące raczej na miano hipotez, poglądów czy koncepcji, jak i teorie aksjomatyczne o wysokim stopniu sformalizowania. Teoria naukowa w naukach formalnych i empirycznych W naukach formalnych W naukach formalnych (w logice i matematyce) teorie mają zazwyczaj postać systemów dedukcyjnych zaksjomatyzowanych i sformalizowanych. To znaczy takich, w których podaje się pełny zestaw twierdzeń wyjściowych (zwanych aksjomatami) oraz pełny zestaw reguł dedukcji (reguł wynikania), na mocy których z aksjomatów można wyprowadzić wszystkie twierdzenia pochodne (tezy) teorii. W naukach empirycznych W…
