• Do czego zmierza fizyka?
    Filozofia nauki

    Do czego zmierza fizyka?

    Do czego zmierza fizyka? Odpowiedź w swej ogólności może się wydać banalna: fizyka zmierza do pełnej unifikacji. W terminologii Alberta Einsteina znaczy to, że zmierza do zbudowania teorii logicznie najprostszej, tzn. takiej, z której zasad wynikałaby cała fizyka. W terminach współczesnej fizyki – zmierza do teorii wszystkiego, czyli teorii ostatecznej (Theory of Everything, oznaczanej w języku angielskim skrótem: TOE). Z takim ogólnym ujęciem zgadzają się wszyscy, tyle że nie wszyscy fizycy uznają ten cel za realny, w pełni osiągalny. Natomiast zasadnicze różnice dotyczą drogi, na której fizyka powinna ten cel osiągnąć lub chociażby przybliżyć. Obecnie można zarysować co najmniej dziesięć takich dróg. Ale na początku trzeba wspomnieć, co fizyka już osiągnęła…

  • Czy czas i przestrzeń są absolutne i obiektywne
    Filozofia,  Ontologia

    Czy czas i przestrzeń są absolutne i obiektywne

    Rozważania nad naturą czasu i przestrzeni skupiły się wokół pytania, czy czas i przestrzeń są absolutne i obiektywne. W odpowiedzi na to pytanie – ukształtowały się 3 główne stanowiska: 1. Stanowisko Newtona (fizyki klasycznej): czas i przestrzeń są absolutne i obiektywne. „Absolutne” dla Newtona to niezależne od czegokolwiek, tzn. samodzielne w swym istnieniu (samoistne). „Obiektywne” – to znaczy niezależne od świadomości ludzkiej. Absolutność – pociąga – obiektywność. 2. Stanowisko Kanta: czas i przestrzeń są absolutne (ale w innym sensie niż wg Newtona) i subiektywne. „Absolutne” według Kanta – to niezmienne, wrodzone, aprioryczne – czyli niezależne od doświadczenia. „Subiektywne” – czas i przestrzeń to nie są cechy Wszechświata, to formy naszych zmysłów,…

  • Wielki Wybuch
    Filozofia przyrody i Kosmologia

    Teoria Wielkiego Wybuchu (Big Bang)

    Obraz: Wielki Wybuch przedstawiony graficznie Wielki Wybuch nastąpił w momencie, kiedy materia znajdująca się w nadzwyczaj gorącym i supergęstym stanie (zwanym osobliwością kosmologiczną) zaczęła się nagle rozszerzać w ogromnym tempie przypominającym wybuch, przechodząc kolejne fazy, zwane erami kosmologicznymi. Powodowało to spadek gęstości oraz temperatury, który toczy się do czasów obecnych i będzie trwał tak długo, jak długo będzie zachodził proces rozszerzania się Wszechświata. Wielki Wybuch Omówione zostaną trzy tematy z tego zakresu: Teoria Wielkiego Wybuchu Teoria Inflacji oraz Teoria Wielkiego Wybuchu a problem wieczności świata   1. Teoria Wielkiego Wybuchu (Big Bang)         Z ogólnej teorii względności wynika, że Wszechświat, jako całość, nie może być statyczny, gdyż podlega wielkoskalowym przemianom.          …

  • Czy świat jest nieskończony
    Filozofia przyrody i Kosmologia

    Czy świat jest nieskończony? (2)

    Czy świat jest nieskończony?, to druga część tematu: Problemy nieskończoności świata. Omawiane są tu problemy związane z kwestią: Czy świat jest nieskończony, nieograniczony? Czy Wszechświat jest wieczny? Trzeba odróżnić nieskończoność od nieograniczoności, a następnie rozróżnić  nieskończoność lub nieograniczoność czasową, przestrzenną, materialną czy genetyczną.  1. Nieskończoność a nieograniczoność materialna i przestrzenna Wszechświata Według Riemanna przestrzeń jest nieskończona, jeśli składa się z nieskończonej ilości jednostek przestrzennych (np. cm3 lub km3). Natomiast przestrzeń jest nieograniczona, jeśli żaden jej punkt nie jest topologicznie wyróżniony. To znaczy, każdy ma normalne sąsiedztwo i nie ma punktów brzegowych, granicznych. Krótko mówiąc, przestrzeń nieograniczona to przestrzeń bez granic, bez brzegów. Podobne rozróżnienie dotyczy materialnej nieskończoności oraz nieograniczoności Wszechświata. Wszechświat jest materialnie nieskończony, jeśli materia…

  • Problemy nieskończoności świata
    Filozofia przyrody i Kosmologia

    Problemy nieskończoności świata (1)

    Z tematu Problemy nieskończoności świata omówię (w tym wpisie) następujące zagadnienia: Ilościowe i jakościowe problemy nieskończoności świata Problemy nieskończoności Wszechświata związane z  czasem i przestrzenią Problem materialnej i przestrzennej nieskończoności Wszechświata: a. stanowisko starożytnych b. stanowisko nauki nowożytnej (1600 r.–1900 r.) c. stanowisko nauki współczesnej (XX w.) oraz zagadnienia: Nieskończoność a nieograniczoność materialna i  przestrzenna Wszechświata Problem genetycznej i czasowej nieskończoności Wszechświata Nieskończoność a nieograniczoność genetyczna i czasowa Wszechświata Problemy nieograniczoności Wszechświata Problem wieczności Wszechświata w następnym wpisie, pod nazwą Czy świat jest nieskończony? 1. Ilościowe i jakościowe problemy nieskończoności świata Problemy nieskończoności Wszechświata podejmuje filozofia i kosmologia. Można podzielić je na problemy ilościowe i jakościowe. Przykłady problemów ilościowych: czy ilość materii jest…

  • Czy materia jest koniecznym nośnikiem ruchu
    Filozofia,  Ontologia

    Czy materia jest koniecznym nośnikiem ruchu? (On14)

    Obrazek: Wyładowanie elektryczne pokazujące podobne do błyskawicy włókna plazmy z cewki Tesli. Plazma to materia w czwartym stanie skupienia, poza lotnym, ciekłym i stałym. Czy materia jest koniecznym nośnikiem ruchu? Można zapytać też inaczej: czy istnieje ruch bez materii? W tej kwestii wyróżnia się trzy stanowiska: 1. Stanowisko atomizmu 2. Następnie, stanowisko dynamizmu samoistnego 3. A także, stanowisko dynamizmu idealistycznego 1. Atomizm Atomiści głoszą, że wszelki ruch jest ruchem materii, że zachodzi konieczny związek ruchu z materią. Początkowo atomiści głosili, że wszelki ruch jest ruchem atomów. Obecnie wiadomo, że istnieje materia polowa, która nie jest zbudowana z atomów, a więc nie wszelki ruch jest ruchem atomów. Stanowisko atomizmu starożytnych Greków reprezentowali: Demokryt, Epikur,…

  • Czy ruch jest atrybutem materii
    Filozofia,  Ontologia

    Czy ruch jest atrybutem materii? (On13)

    Obrazek: Wybuch bomby atomowej Czy ruch jest atrybutem materii? Można też zapytać inaczej:  czy istnieje materia bez ruchu?  Wiele dyskusji w całej historii filozofii wywoływała kwestia, czy ruch jest atrybutem (własnością nieodłączną) materii, czy też przysługuje jedynie niektórym obiektom materialnym. Omówię trzy etapy podejścia do tego problemu. 1. Stanowisko Starożytnych i Średniowiecznych 2. Stanowisko filozofii i nauki nowożytnej (lata około 1600-1900) 3. Stanowisko nauki współczesnej (XX wiek)   1. Stanowisko Starożytnych i Średniowiecznych Stosunek ruchu do materii badały cztery szkoły filozofii greckiej. (1) Szkoła Jońska (VI i V w. p.n.e.) Uznawała ruch za atrybut materii. Wynikało to z poglądu zwanego hylozoizmem, według którego wszelka materia jest ożywiona. Życie jest procesem, skoro…

  • Pojęcie materii
    Filozofia,  Ontologia

    Pojęcie materii w historii nauki i filozofii (On9)

    Pojęcie materii w historii nauki i filozofii to pierwszy wpis szerszego tematu Materia i duch.  Filozofowie, a zwłaszcza materialiści starali się coraz dokładniej zdefiniować pojęcie materii. Polegało to często na przypisywaniu materii coraz więcej cech uznawanych za atrybuty. Niekiedy jednak okazywało się, że pewne cechy uznawane za atrybuty nie były uniwersalnymi cechami materii, dlatego trzeba było je wyłączać z definicji samej materii jako takiej. Początkowo przez materię rozumiano konkretny materiał, z którego zbudowane są ciała (drewno, glina, kamień, kość). Pierwsze filozoficzne pojęcie materii, podane przez Arystotelesa (IV wiek p.n.e.) powstało z uogólnienia tego potocznego jej pojmowania.   1. Definicja Arystotelesa Materia to materiał, z którego zbudowane są ciała (materiał w ogóle –…

  • Materializm, idealizm, dualizm
    Filozofia,  Ontologia

    Materializm, idealizm, dualizm (On8)

    Obrazek: Demokryt wśród Abderytów. Demokryt (V/IV w. p.n.e.) uchodzi za twórcę materializmu Materializm, idealizm, dualizm: stosunek materii do ducha (przyrody do myślenia), to zagadnienie nazywane często podstawowym zagadnieniem filozofii. Wpisuje się ono w spór między materializmem, idealizmem i dualizmem o istnienie materii i ducha oraz o ich wzajemny stosunek. 1. Podstawowe zagadnienie filozofii i jego dwa aspekty (genetyczny i aktualny) Kolejny ważny podział filozofii wynika z rozstrzygnięcia istotnego zagadnienia filozofii: zagadnienia stosunku materii do ducha (przyrody do myślenia). Można je sformułować w pytaniu: Jaki jest stosunek materii do ducha? Zawiera ono w sobie dwie bardziej szczegółowe kwestie, zwane aspektami podstawowego zagadnienia filozofii. Aspekt pierwszy, zwany genetycznym, brzmi: co jest pierwotne materia czy…

  • Monizm, dualizm, pluralizm
    Filozofia,  Ontologia

    Monizm, dualizm, pluralizm (On7)

    Obrazek: Rene Descartes (Kartezjusz) Spór między materializmem, idealizmem o istnienie materii i ducha oraz o ich wzajemny stosunek, temat: Monizm, dualizm, pluralizm. Kartezjusza, podobnie jak wcześniejszych filozofów, interesowało pytanie: z ilu bytów samoistnych (substancji) składa się świat? W odpowiedzi na to pytanie wyróżnia się trzy stanowiska: monizm dualizm pluralizm Monizm Monizm (gr. monos – jeden, jedyny, pojedynczy) głosi, że świat składa się z jednej substancji, stanowiącej zasadę świata: materialnej albo duchowej. Wyróżnia się zatem (1) monizm materialistyczny – według którego istnieje wyłącznie materia oraz (2) monizm idealistyczny – zdaniem którego istnieje tylko substancja duchowa. (1) Monistą materialistycznym był Demokryt – zwany ojcem materializmu, według którego zarówno ciała jak i dusze są zbudowane z materialnych…