• Filozofia nauki,  Filozofia przyrody i Kosmologia

    Czym jest fizyka dla filozofii?

    Obrazek: Mgławica Ślimak Czym jest fizyka dla filozofii? Każda nauka ma swoje osobliwości, dzięki którym jest interesująca dla innych nauk, dla nauki w ogóle, dla filozofii. Poniżej zostaną przedstawione te swoistości fizyki, które czynią ją atrakcyjną dla filozofii, zwłaszcza dla takich działów filozofii teoretycznej, jak ontologia, epistemologia oraz metodologia. Będzie tu zatem mowa o tym, czym jest fizyka dla filozofa. Pierwszą ważną cechą fizyki jest jej przynależność do nauk ścisłych, do których zalicza się także chemię, biologię molekularną, językoznawstwo matematyczne, ekonometrię, niektóre nauki techniczne oraz oczywiście logikę i matematykę. Dlaczego Anglosasi oraz Frankowie przez nauki (sciences) rozumieją w zasadzie tylko nauki ścisłe? Dlatego, że sądzą, iż tylko one dostarczają rzetelnej…

  • Współczesna kosmologia wobec filozofii
    Filozofia przyrody i Kosmologia

    Współczesna kosmologia wobec filozofii

    Obrazek: Nasza galaktyka – Droga Mleczna Współczesna kosmologia jest nauką fizyczną – kosmologią fizyczną. Nie znaczy to jednak, że utraciła ona swe bliskie związki z filozofią. Związki te datują się od czasów, gdy była kosmologią spekulatywną – kosmologią filozoficzną, ściśle związaną także z mitologią i religią. Kosmologia jako nauka ukształtowała się dopiero w XX stuleciu po zbudowaniu przez Alberta Einsteina ogólnej teorii względności. Występuje tu swoisty paradoks, gdyż blisko spokrewniona z nią astronomia kształt naukowy przybrała już w starożytności. Stała się jedną z pierwszych nauk szczegółowych, powołanych do istnienia przez starożytnych Greków. Einstein podjął w 1917 roku pierwszą próbę zastosowania równań ogólnej teorii względności do całego Wszechświata. Tym samym, tworząc…

  • Kłopoty z uniwersalnością czasu
    Filozofia przyrody i Kosmologia

    Kłopoty fizyki i kosmologii z uniwersalnością czasu

    Kłopoty fizyki i kosmologii z uniwersalnością czasu są nieuniknione. Czas jest kategorią rodzącą rozmaite paradoksy. Sprawia też liczne kłopoty filozofom i uczonym rozlicznych specjalności. Filozofowie borykają się, bez większych osiągnięć, z kwestią uchwycenia natury czasu, czy kwestią realności upływu czasu. Fizycy mają znaczne osiągnięcia w takich zagadnieniach, jak stosunek czasu do materii lub wzajemne relacje między czasem i przestrzenią. Problemy te częściowo rozjaśniła fizyka relatywistyczna. Obecnie intensywnie badany jest problem kwantyzacji czasu (i przestrzeni), związany z drugą najbardziej fundamentalną teorią fizyki współczesnej – mechaniką kwantową. Podjęła go także współczesna kandydatka na kwantową teorię grawitacji – teoria superstrun. Pewne ważne ustalenia fizyczne uzyskano w badaniach termodynamicznych nad strzałką (asymetrią) czasu, związaną…

  • Metodologia nauk
    Filozofia nauki

    Metodologia nauk

    Obrazek: prof. Michał Heller, teolog, duchowny, filozof, fizyk i kosmolog po wykładzie Metodologia nauk to nauka o strukturze logicznej wiedzy naukowej i metodach stosowanych w nauce. Inaczej mówiąc, jest to nauka o sposobach dochodzenia do twierdzeń oraz sposobach ich sprawdzania. Metodologia nauk a naukoznawstwo W metodologii od dawna występują obok siebie dwa nurty badań: jeden nawiązuje do filozofii, drugi do logiki. Tradycyjnie metodologia była zazwyczaj uważana za część składową filozofii. Na równi z takimi działami jak ontologia, teoria poznania (gnoseologia), filozofia człowieka czy filozofia wartości. Również dzisiaj traktuje się ją niekiedy jako naukę filozoficzną, czyli filozofię nauki. Często także ujmowano metodologię jako pewien dział logiki: logiki stosowanej, pragmatycznej, praktycznej (logika…

  • Astronomia, Kosmologia - odkrycia
    Filozofia przyrody i Kosmologia

    Astronomia, Kosmologia – odkrycia naukowe w XX wieku

    Obrazek: Droga Mleczna nad Island Point u ujścia rzeki Peel-Harvey w zachodniej Australii Astronomia, Kosmologia – odkrycia naukowe w XX wieku. Te rewelacyjne odkrycia i ustalenia w astronomii i kosmologii stały się możliwe po sformułowaniu przez Alberta Einsteina ogólnej teorii względności w 1915 roku. Astronomia (z gr. astro – gwiazdy, nomos – prawo) jest zaliczana do najstarszych nauk, których początki sięgają czasów Mezopotamii i starożytnego Egiptu. Jednakże mimo usilnych dążeń, by stać się nauką o całym Wszechświecie, faktycznie do XX stulecia pozostawała nauką badającą jedynie Układ Słoneczny (nasz układ planetarny) oraz najbliższe Słońcu konstelacje gwiezdne. Wprawdzie towarzyszyły jej rozważania kosmologiczne na temat budowy oraz powstania całego Wszechświata, nie były to jednak rozważania naukowe. Kosmologia (gr. kosmos – wszechświat,…

  • Czy możliwe są podróże w czasie?
    Filozofia,  Filozofia przyrody i Kosmologia,  Ontologia

    Czy możliwe są podróże w czasie?

    Obrazek: Tunel czasoprzestrzenny Stale podróżujemy w przestrzeni, przemieszczając się z miejsca na miejsce. Zachodzi jednak pytanie: czy możliwe są podróże w czasie – zarówno w przyszłość jak zwłaszcza w przeszłość? Pytanie to nabrało rozgłosu dzięki książce Herberta G. Wellsa „Wehikuł czasu” opublikowanej pod koniec XIX stulecia. Podróże w przeszłość Dzięki teorii względności (STW oraz OTW) problem jest łatwy do rozwiązania jeśli chodzi o podróżowanie w przyszłość, gdyż dylatacja czasu (obu odmian) umożliwia podróżowanie w przyszłość (zob. paradoks ojca i syna). Natomiast zasadnicze znaczenie ma pytanie: czy możliwe są podróże w przeszłość. Słynny matematyk i logik Kurt Gödel wykazał w roku 1949, że OTW dopuszcza możliwość podróżowania w przeszłość, czyli istnienia tzw. pętli…

  • Stephen Hawking
    Filozofia przyrody i Kosmologia

    Stephen Hawking

    Obrazek: Symulowany obraz czarnej dziury znajdującej się przed Wielkim Obłokiem Magellana Stephen Hawking wykazał, że „czarne dziury nie są czarne, lecz szare”. Tak napisałam w poprzednim wpisie (w marcu 2018), co stało się przyczynkiem do napisania tego tekstu. Krótki biogram 14 marca 2018 r., czyli 11 dni temu, zmarł (ur. 1942 r.) jeden z najbardziej rozpoznawalnych współczesnych naukowców – Stephen Hawking. Od 21 roku życia zmagał się z neurodegeneracyjną chorobą – stwardnieniem zanikowym bocznym. Mimo to, ukończył studia, zrobił doktorat, i dalej zajmował się nauką, głównie astrofizyką, kosmologią i fizyką teoretyczną. Był nazywany „współczesnym Einsteinem”, a także „geniuszem na kółkach”. Paraliż postępował, więc nie mógł samodzielnie się poruszać. Nie był w stanie nawet wydawać artykułowanych…

  • Kosmologia: struktura Wszechświata
    Filozofia przyrody i Kosmologia

    Kosmologia: struktura Wszechświata

    Obrazek: Pojawienie się układu słonecznego Kosmologia: Struktura Wszechświata, tematy: Czym jest Wszechświat, Rola oddziaływań fundamentalnych w strukturze materii, Globalne własności Wszechświata oraz Zawartość fizyczna Wszechświata. Współczesna kosmologia jest to nauka o budowie, ewolucji oraz powstaniu Wszechświata.   Jako taka, jest częścią fizyki – najbardziej fundamentalną z nauk w tym sensie, że jest jedyną nauką, która bada wszystkie poziomy budowy Wszechświata. Od cząstek najmniejszych (poznanych do czasów obecnych), aż do obiektów największych dostępnych poznaniu na obecnym etapie rozwoju nauki. Wynika stąd, że mówiąc o budowie Wszechświata, trzeba się odwoływać także do innych działów fizyki. W szczególności do mikrofizyki jako tego działu fizyki, który zajmuje się mikrozjawiskami. Głównym jego składnikiem jest Standardowy Model Cząstek Elementarnych, takich jak protony,…

  • Ewolucja Wszechświata
    Filozofia przyrody i Kosmologia

    Ewolucja Wszechświata

    Obrazek: Ewolucja Wszechświata przedstawiona graficznie Filozofia, obok  zagadnienia pochodzenia i ewolucji całego Wszechświata, wyróżniając 5 er kosmologicznych, zajmuje się również problemami powstania i rozwoju życia oraz powstania i rozwoju człowieka, jak też świadomości. W ujęciu filozoficznym wyróżnia z kolei 4 fazy ewolucji Wszechświata, wyznaczające 4 okresy rozwoju materii z filozoficznego punktu widzenia. Ewolucja Wszechświata, tematy: Temat pierwszy: Ewolucja Wszechświata w ujęciu kosmologicznym (Standardowy Model Ewolucji Wszechświata) Drugi: Ewolucja Wszechświata w ujęciu filozoficznym (materia – życie – świadomość) Trzeci: Przyszłość Wszechświata w świetle współczesnej kosmologii 1. Ewolucja Wszechświata w ujęciu   kosmologicznym (Standardowy Model Ewolucji Wszechświata) W geologii ewolucję naszego globu dzieli się na ery geologiczne. Podobnie w kosmologii w ewolucji Wszechświata wyróżnia się ery kosmologiczne. Zgodnie ze…

  • Wielki Wybuch
    Filozofia przyrody i Kosmologia

    Teoria Wielkiego Wybuchu (Big Bang)

    Obraz: Wielki Wybuch przedstawiony graficznie Wielki Wybuch nastąpił w momencie, kiedy materia znajdująca się w nadzwyczaj gorącym i supergęstym stanie (zwanym osobliwością kosmologiczną) zaczęła się nagle rozszerzać w ogromnym tempie przypominającym wybuch, przechodząc kolejne fazy, zwane erami kosmologicznymi. Powodowało to spadek gęstości oraz temperatury, który toczy się do czasów obecnych i będzie trwał tak długo, jak długo będzie zachodził proces rozszerzania się Wszechświata. Wielki Wybuch Omówione zostaną trzy tematy z tego zakresu: Teoria Wielkiego Wybuchu Teoria Inflacji oraz Teoria Wielkiego Wybuchu a problem wieczności świata   1. Teoria Wielkiego Wybuchu (Big Bang)         Z ogólnej teorii względności wynika, że Wszechświat, jako całość, nie może być statyczny, gdyż podlega wielkoskalowym przemianom.          …