-
Spór indukcjonizmu z hipotetyzmem
Jednym z ważnych sporów we współczesnej metodologii nauk jest spór indukcjonizmu z hipotetyzmem o metodę nauk empirycznych. Indukcjonizm jako kierunek w metodologii nauki został zapoczątkowany przez Francisa Bacona (1561–1626), twórcę tzw. indukcji eliminacyjnej. Z kolei podstawowe założenia hipotetyzmu opracował Karl Popper (1902–1994) w swej pracy Logika odkrycia naukowego. Została ona opublikowana w 1934 r. pt. Logik der Forschung. 1. Według indukcjonizmu do praw i najważniejszych ustaleń w naukach empirycznych, dochodzi się na drodze indukcyjnego uogólniania faktów. Podobnie postępuje się w procesie zdobywania wiedzy potocznej, stosowanej w życiu codziennym. Kierunek ten reprezentowany był głównie przez neopozytywistów, w szczególności przez R. Carnapa. Zasadą poznania empirycznego, według indukcjonisty, jest reguła: obserwuj i uogólniaj…
-
Totalitaryzm (RzN2)
Pojęcie totalitaryzmu pojawiło się u badaczy (politologów, historyków, socjologów czy filozofów) w odniesieniu do faszyzmu niemieckiego (a także wcześniejszych systemów totalitarnych) w latach trzydziestych XX wieku. Karl Popper oraz Hannah Arendt – jak się zdaje – pierwsi w latach czterdziestych i pięćdziesiątych rozszerzyli jego zakres na system bolszewicki (bolszewizm). Wyróżnili tym samym, dwie podstawowe odmiany współczesnego totalitaryzmu: hitlerowską (nazizm) i stalinowską (bolszewizm). Cechy totalitaryzmu Z czasem zrodziły się próby dalszego rozszerzenia pojęcia totalitaryzmu na takie współczesne systemy polityczne (władzy i ideologii), jak system chiński (we wcześniejszych fazach jego rozwoju), kambodżański (system Czerwonych Khmerów) czy system północnokoreański. Z tym że sam termin “totalitaryzm” (wł. totalitario) – podobnie jak termin “faszyzm” – wprowadził …
-
Determinanty rozwoju nauki (RoN3)
Spór o to, jakie są główne determinanty rozwoju nauki toczą zwolennicy odmiennych kierunków w filozofii nauki: internalizmu i eksternalizmu. Chodzi o to, jakie czynniki wywierają większy wpływ na rozwój nauki: czynniki (determinanty) wewnętrzne czy też czynniki (determinanty) zewnętrzne. I jest to jeden z głównych sporów dotyczących rozwoju nauki. Jakie są główne determinanty rozwoju nauki Główne determinanty rozwoju nauki to czynniki (determinanty) wewnętrzne oraz czynniki (determinanty zewnętrzne. Do czynników wewnętrznych zalicza się wszystkie czynniki poznawcze, do zewnętrznych – wszystkie czynniki pozapoznawcze. Determinanty wewnętrzne Do czynników wewnętrznych należą wszelkie racje poznawcze, którymi kieruje się uczony w swej praktyce badawczej. Czynniki wewnętrzne można podzielić na empiryczne i teoretyczne. Empiryczne W naukach empirycznych jest to wzgląd na prawdziwość, na maksymalne przybliżenie do rzeczywistości.…
-
Rewolucja naukowa (RoN2)
Obrazek: Wielka Rewolucja Francuska Rewolucja w dowolnej dziedzinie (także rewolucja naukowa) to zmiana zasadnicza (przewrót). Odznacza się takimi cechami, jak: gwałtowność, krótkotrwałość i głębia, a czasami także „nielegalność”. Taki charakter mają rewolucje społeczne, przemysłowe, techniczne czy naukowe. Pojęcie rewolucji naukowej Na przykład Wielka Rewolucja Francuska końca XVIII stulecia miała niezwykle gwałtowny i krwawy przebieg (zdobycie Bastylii, ścięcie Ludwika XVI itp.). Była też uwieńczeniem przemian, które doprowadziły do powstania nowoczesnego społeczeństwa kapitalistycznego. Nie był to przy tym po prostu jakiś przewrót pałacowy czy pucz, lecz głęboka zmiana polityczna o charakterze ustrojowym. Z punktu widzenia obowiązującego wówczas prawa stanowiła nielegalny akt przemocy. Z tego powodu swego usprawiedliwienia musiała szukać w nowym prawie, powstałym po…
-
Rozwój nauki (RoN1)
Przemiany w nauce (rozwój nauki) zachodzą zgodnie z pewnymi zasadami sterującymi jej rozwojem. Jedna z naczelnych zasad rozwoju nauki, została sformułowana przez Nielsa Bohra w odniesieniu do fizyki, lecz znajduje ona zastosowanie we wszystkich naukach. Jest to zasada korespondencji. Zasada korespondencji Zasada ta głosi, że nowa teoria zastępująca dotychczasową w danej dziedzinie stanowi jej uogólnienie i zarazem modyfikację, pogłębienie. Na przykład, szczególna teoria względności stanowi „korespondencyjne uogólnienie” (wyrażenie Bohra) mechaniki klasycznej. Z kolei ogólna teoria względności, jest korespondencyjnym uogólnieniem szczególnej teorii względności. Jeśli zatem mechanika klasyczna opisywała dość dokładnie jedynie ruchy powolne (w stosunku do prędkości światła: v < c), to szczególna teoria względności opisuje wszelkie ruchy, odbywające się z dowolną…
-
Cele poznania naukowego oraz funkcje społeczne nauki
Cele poznania naukowego są niezwykle istotne. Wyjaśnianie i zrozumienie zjawisk jest możliwe przy założeniu, że celem osiągalnym nauki jest poznanie prawdziwe, do którego nauka zmierza. Wiedza naukowa zawdzięcza swój wysoki status poznawczy temu, że nauka jest nastawiona na zdobywanie prawdy niebanalnej, do której trudno jest dotrzeć, ale która jest zarazem interesująca teoretycznie oraz użyteczna praktycznie. Funkcje teoretyczne oraz praktyczne nauki Wiedza naukowa jest interesująca teoretycznie, gdyż służy wypełnianiu przez naukę jej funkcji teoretycznej. To jest: wyjaśnianie i zrozumienie zjawisk i procesów zachodzących w świecie. Wiedza naukowa jest użyteczna praktycznie, gdyż służy pełnieniu przez naukę jej drugiej ważnej funkcji społecznej – funkcji praktycznej. To jest: przewidywanie zachodzenia i przebiegu zjawisk. Przewidywanie jest…
-
Gatunki wiedzy ludzkiej
Wiedza ludzka towarzyszy człowiekowi od początków jego dziejów. Nie od razu jednak daje się w niej wyróżnić odmienne gatunki wiedzy ludzkiej. W miarę natomiast powstawania rozmaitych sfer aktywności człowieka zaczęły kształtować się takie formy działalności kulturalnej jak religia, sztuka, literatura, filozofia, nauka, zatem wyodrębniły się odmienne gatunki wiedzy. Wpis ten opracowany został głównie na podstawie prac filozoficznych Jana Sucha, m.in.: Filozofia nauki, Wstęp do metodologii ogólnej nauk, Wiedza naukowa a wiedza potoczna. Ogólnie wiedzę ludzką można podzielić na pięć gatunków. Są to: wiedza potoczna w. naukowa wiedza artystyczno-literacka w. spekulatywna wiedza irracjonalna. 1. Wiedza potoczna Wiedza potoczna, inaczej – powszechna, zdroworozsądkowa, jest najstarszym gatunkiem wiedzy ludzkiej. Pojawiła się wraz z człowiekiem rozumnym –…
