-
Ernst Haeckel – prekursor eugeniki niemieckiej (EuN2)
Ernst Haeckel – prekursor eugeniki niemieckiej, to drugi wpis z tego cyklu. W epoce sukcesów biologii ewolucyjnej postępowała tendencja do biologizacji społeczeństwa, czyli traktowania społeczeństwa w taki sposób jak organizm biologiczny. Zaczęto porównywać świat zwierząt ze strukturą społeczną. Nastąpiły przewartościowania w perspektywie antropologicznej: człowiek przestaje być indywiduum, a zaczyna być elementem (detalem) w jednolitym „organizmie społecznym”. Człowiek jest „kolonią komórek”, tzn. nie posiada indywidualności, a zatem jednostkę można poświęcić dla dobra społeczeństwa, państwa. Twierdził tak profesor zoologii i filozof uniwersytetu w Jenie – Ernst Haeckel (1834–1919) – obrazek powyżej. Jednostka a społeczeństwo Znamienne dla Haeckela było akcentowanie harmonijnej współpracy między jednostkami dla dobra całego organizmu, jakim jest społeczeństwo. Sprzyjało to…
-
Ernst Haeckel – „niemiecki buldog Darwina” (EuN1)
Ernst Haeckel – „niemiecki buldog Darwina”, to ten, który adaptował ewolucjonizm i darwinizm na terenie Niemiec i który zapoczątkował eugeniczny proces doskonalenia i zarazem rozumienia społeczeństwa. Nazwany „niemieckim buldogiem Darwina” – torował drogę niemieckim darwinistom i eugenikom, wytykając zgubne skutki opieki medycznej i filantropii. Obrazek wyróżniający: Stara, groteskowa rekonstrukcja pitekantropusa, zwana Pithecanthropus europaeus (alalus), studium przygotowawcze G. von Maxa. Obraz olejny był prezentem urodzinowym (w 1894 r.) dla Ernsta Haeckela. E. Haeckel (1834–1919) był uczonym, głównie zoologiem i filozofem, profesorem na uniwersytecie w Jenie. Odkrył i opisał tysiące gatunków zwierząt. Wydał mnóstwo prac naukowych z własnymi rysunkami. Był też prekursorem eugeniki niemieckiej (o czym będzie w następnym wpisie) oraz twórcą Ligi…
-
Platon – eugenika starożytna. Arystoteles – krytyka państwa Platona
Platon (427–347 r. p.n.e.), fresk Rafaela Santi (1483–1520) z 1509 r. Platon – eugenika starożytna, czyli preeugenika, to trzeci wpis, z zakresu eugeniki starożytnej. Omawiam tu niezrealizowaną wizję organizacji państwa o totalitarnym charakterze, jaką Platon (jeden z największych greckich filozofów) zawarł w swym dziele, Państwo. Stosunki społeczne, zwłaszcza rodzinne, zaprojektowane zostały na eugenicznych zasadach, które jaskrawo kolidowały z etosem greckiego “polis”. Ustrój państwa Receptą na najlepiej sprawowaną władzę miały być rządy filozofów w ustroju zwanym – timokracją (timé, grec. – cześć, zaszczyt). Chociaż Platon przyznawał, że nie ma „dla niego wyrazu, który by był w użyciu – trzeba by go nazwać timokracją albo timarchią”. Platon prorokował powolną degenerację ustrojów poprzez upadek kultury duchowej oraz zaniedbanie przez państwo nauki i sztuki. Przewidywał również…
-
Sparta, Likurg: twórca ustroju i prawodawca
Obrazek: Teatr w starożytnej Sparcie. W tle widać pasmo gór Tajget Sparta, Likurg: twórca ustroju i prawodawca, to drugi wpis, w którym przedstawiam (oprócz ogólnych wiadomości o starożytnej Sparcie) praktyki eugeniczne stosowane na długo przedtem, zanim Francis Galton użył po raz pierwszy terminu “eugenika” (1883 r.). I z tej racji nazywam je preeugeniką. Kilkanaście zdań o starożytnej Sparcie Sparta powstała po przybyciu plemienia Dorów na Półwysep Peloponeski, które ok. X wieku p.n.e. podporządkowało rdzenną ludność. W IX w. p.n.e. stworzono w dorzeczu Eurotasu wspólnotę pięciu wsi i nazwano Spartą. Wkrótce Spartanie zawładnęli całym terenem Lakonii, a następnie podbili sąsiednią Mesenię w dwóch wojnach w VIII/VII w. p.n.e. Po nieudanym podboju oddalonej…
-
Książki o eugenice
Książki o eugenice. Wpis poświęcony jest prezentacji książek z zakresu eugeniki. Znajdą się tu również krótsze opracowania oraz publikacje internetowe. Wpis będę sukcesywnie uzupełniała. Dlaczego EUGENIKA? To temat niezwykle ciekawy i dość mało znany. 1. Kamila Uzarczyk Książka Kamili Uzarczyk, to jedna z pierwszych prac traktujących o eugenice, a konkretnie w tym wypadku o eugenice niemieckiej – Rassenhygiene, na Śląsku w latach 1924–1944. Wydana w 2002 roku w Wyd. Adam Marszałek w Toruniu. Autorka zamieszcza szereg cennych materiałów źródłowych oraz danych statystycznych z zakresu nie tylko eugeniki niemieckiej. K. Uzarczyk zwróciła uwagę na skalę krzywd wyrządzonych osobom poddanym zabiegom eugenicznych oraz na ogromne cierpienia tych ludzi i ich rodzin. Przedstawiła…
-
Przyczyny powstania eugeniki i ruchu eugenicznego
Obrazek: Fabryka Richarda Hartmanna w Chemnitz, 1868 r. Przyczyny powstania eugeniki i ruchu eugenicznego są dość liczne, różnorodne i przejawiają się na rozmaitych płaszczyznach. W moim przekonaniu niezwykle istotnym czynnikiem było podłoże intelektualne postoświeceniowej Europy. Główne przyczyny Główne okoliczności, które doprowadziły do powstania ruchu eugenicznego w XIX w., dotyczą sytuacji (1) w sferze naukowej (chodzi przede wszystkim o rozwój nauk biologicznych), (2) w sferze społecznej i ekonomicznej, a także (3) sferze ideologicznej (mam tu na myśli pojawienie się nurtu pozytywistycznego oraz upowszechnienie postaw materialistycznych). Sfera naukowa, być może, nie była tu determinantem przesądzającym, chociaż mogła stanowić poważny impuls na drodze poszukiwań odpowiednich metod w celu udoskonalenia gatunku homo sapiens. Imponujący rozwój nauk, i…
-
Darwinizm jako spiritus movens eugeniki
Darwinizm jako spiritus movens eugeniki, czyli “duch sprawczy” eugeniki, to konstatacja, której trudno byłoby zaprzeczyć. Darwinizm jest tą najważniejszą i najbardziej ogólną przyczyną, jednak trzeba zaraz dodać, że nie – wyłączną (o czym piszę w materiale: Przyczyny powstania eugeniki). Oczywiście mowa jest o eugenice radykalnej ufundowanej na podłożu darwinowskim. Została ona ukształtowana na darwinowskiej teorii doboru naturalnego i walki o byt oraz nierówności rasowej populacji ludzkiej. Ruch higieniczny oraz ruch eugeniczny Darwinizm przemienił zapatrywania działaczy wcześniejszego nieco ruchu higienicznego (lub higieniczno-społecznego), opartego na założeniach Lamarcka. Ruch eugeniczny wyrósł z ruchu higienicznego i częściowo był jego kontynuatorem, przynajmniej na początku, tj. bezpośrednio po ogłoszeniu rewolucyjnej teorii Darwina, a później stał się opozycyjny. Ruch…
-
Darwin i ewolucjonizm u podstaw eugeniki
Obrazek: Szympansy To pierwszy (z trzech) wpis o roli Karola Darwina, ewolucjonizmu i darwinizmu w ukształtowaniu naukowego i społeczno-politycznego podłoża eugeniki, który skrótowo ujęłam: Karol Darwin i ewolucjonizm u podstaw eugeniki. Rzecz jest dość złożona ze względu na znaczenie samej teorii ewolucji dla biologii i nauki w ogóle. Tutaj skupię się na pokazaniu oddziaływania ewolucjonizmu i samego K. Darwina na tworzenie eugeniki. (Następne wpisy, to: Sława ewolucji: stosunek socjaldemokracji do darwinizmu, Darwinizm jako spiritus movens eugeniki, Darwinizm i socjaldarwinizm w eugenice oraz Czy Karol Darwin był socjaldarwinistą?). Ewolucjonizm Herberta Spencera Herbert Spencer (1820–1903) zastosował szeroko zasadę ewolucjonizmu w swoim systemie filozoficznym, odnosząc ją do wszystkich poziomów: do świata organicznego, społecznego, kulturalnego…
-
Totalitaryzm (RzN2)
Pojęcie totalitaryzmu pojawiło się u badaczy (politologów, historyków, socjologów czy filozofów) w odniesieniu do faszyzmu niemieckiego (a także wcześniejszych systemów totalitarnych) w latach trzydziestych XX wieku. Karl Popper oraz Hannah Arendt – jak się zdaje – pierwsi w latach czterdziestych i pięćdziesiątych rozszerzyli jego zakres na system bolszewicki (bolszewizm). Wyróżnili tym samym, dwie podstawowe odmiany współczesnego totalitaryzmu: hitlerowską (nazizm) i stalinowską (bolszewizm). Cechy totalitaryzmu Z czasem zrodziły się próby dalszego rozszerzenia pojęcia totalitaryzmu na takie współczesne systemy polityczne (władzy i ideologii), jak system chiński (we wcześniejszych fazach jego rozwoju), kambodżański (system Czerwonych Khmerów) czy system północnokoreański. Z tym że sam termin “totalitaryzm” (wł. totalitario) – podobnie jak termin “faszyzm” – wprowadził …
-
Benedykt Morel – Traktat o degeneracji
Benedykt Morel (1809–1873), to francusko-austriacki psychiatra, który jako pierwszy sformułował teorię degeneracji gatunku ludzkiego. Następnie, wyłożył tę teorię w swej książce pt. Traktat o degeneracji, wydanej w 1857 r. w Paryżu. Teoria degeneracji gatunku ludzkiego B. Morel – nawiązując do Lamarcka – sugerował, że degeneracja jest następstwem wielu czynników środowiskowych. Najczęściej wymieniał choroby, jak też nieodpowiednie postawy społeczne, co w konsekwencji spowodowało upadek człowieka. Stan teraźniejszy porównywał z okresem biblijnym, zanim człowiek został wygnany z Raju. Czyli tym pierwotnym, nieskażonym, idealnym. Po wypędzeniu z Raju – jego zdaniem – człowiek „staczał się”. A prowadziła do tego bieda, zbyt gęste zaludnienie, zatrucia, brak wykształcenia, niezdrowe zawody, nadużywanie alkoholu, a także ekscesy seksualne. Morel był…
