Radiologia

Obrazek: Aparat do radioterapii
Radiologia (łac. radius – promień) jest to nauka o stosowaniu promieni jonizujących w leczeniu i diagnostyce. Rentgenologia (dział medycyny stosujący promienie rentgenowskie) w połączeniu z wykorzystaniem energii jądrowej tworzy radiologię – rozległą gałąź stosowaną nie tylko w medycynie. Lekarska radiologia zawiera radiodiagnostykę i radioterapię.

Radiodiagnostyka

W radiodiagnostyce stosuje się

• radiografię – jest to rejestracja obrazów badanej tkanki na błonie radiograficznej za pomocą promieniowania rentgenowskiego czy elektronowego oraz
• radioskopię – umożliwiającą oglądanie struktury badanej tkanki na monitorze.

Radioterapia

Radioterapia natomiast zajmuje się leczeniem nowotworów, wykorzystując rozmaite promieniowanie jonizujące (rentgenowskie i gamma – γ, strumień elektronów lub protonów).

Techniki radiologiczne nie pozostają bez wpływu na organizm ludzki. Podczas badań nad promieniotwórczością zmarło wielu badaczy, jednak nie zaniechano prac nad ulepszaniem radiologicznych technik w medycynie.

Chociaż radiologia powoduje uboczne szkodliwe skutki dla organizmu pacjenta, nie zmienia to faktu jej wielkiej przydatności w diagnostyce i terapii, zwłaszcza w leczeniu raka.

Znane jest szkodliwe działanie promieniowania jonizującego wywołującego chorobę popromienną, zmiany genetyczne, raka, białaczkę. Promieniowanie jonizujące przenikając przez komórki, uszkadza DNA.

W celu ochrony pacjenta (lub przynajmniej zmniejszenia ryzyka) uczeni czynią starania aby zminimalizować jego ujemne skutki. W 50. latach XX w. zaczęto stosować nowe techniki napromieniania: terapię rentgenowską (bardziej szkodliwą dla zdrowych komórek) zastępuje się (mniej szkodliwą) terapią elektronową, z wykorzystaniem akceleratora elektronów („betatronu”). Stosuje się radioaktywny kobalt oraz terapię izotopową, tj. leczenie naturalnymi izotopami promieniotwórczymi, np. jodem radioaktywnym leczy się raka tarczycy.

Izotopy promieniotwórcze wytwarzane są w strumieniu neutronów w reaktorze atomowym (np. jod, fosfor, sód). Te same izotopy w małych dawkach wykorzystywane są do diagnozowania (w badaniu przemiany materii, zaburzeniach przepływu krwi, badaniach tarczycy, wykrywaniu nowotworów i in.), a w dawkach większych do leczenia (tzw. technika megawoltowa).

Leczenie raka

Nie ustalono bezspornie wszystkich czynników powodujących chorobę rakową. Uczeni twierdzą, że rakotwórcze są:

• 

  promieniowanie (nadfioletowe, promienie rentgenowskie) 

• minerały i metale
• pochodne aniliny
• dziegieć
• smoła pogazowa
• pochodne benzenu.

Do powstawania nowotworów przyczyniają się także:

• spaliny
• dymy z kominów fabrycznych
• papierosy
• woda zatruta ściekami
• przewlekły stres.

Niektórzy badacze twierdzą, że rak jest chorobą wirusową, inni, że tylko niektóre postacie raka. Nie brak też opinii, że decyduje o tej chorobie pewna skłonność genetyczna, ale też i uporczywy stres. Dwie teorie są jednak najpoważniejsze: wirusowa i mutacyjna. A mutacje mogą być powodowane przez bardzo wiele czynników.

Komórka rakowa (rak – guz nowotworowy zbudowany z własnych komórek ustroju chorego) zatraca swe funkcje poza jedną – namnażaniem się.

Choroba rakowa zazwyczaj leczona jest operacyjnie oraz napromienianiem, a także w razie potrzeby stosuje się leki cytostatyczne (wytworzone w 50. latach XX w.), hamujące podział komórek rakowych, uszkadzając jądra komórkowe, lub dodatkowo – antymetabolity – syntetyczne substancje hamujące przemianę materii.

Niestety, środki te działają toksycznie nie tylko na komórki nowotworowe, lecz i na zdrowe komórki szpiku kostnego, błony śluzowej żołądka, jelit i gruczołów płciowych.

Stanowi to dość istotne ograniczenia w ich stosowaniu. W leczeniu nowotworów chirurgiczna resekcja, radioterapia i chemioterapia, czyli tzw. leczenie skojarzone – odnosi pewne sukcesy, tj. zahamowanie rozwoju choroby rakowej (brak przerzutów) u znacznej części pacjentów, przynajmniej na kilka do kilkunastu lat. Nierzadko stosuje się też obecnie przeszczep szpiku kostnego w leczeniu białaczki, czy przeszczepy chorego organu, np. wątroby.

W walce z rakiem może pomóc terapia genowa – nadzieja medycyny.