Ludwig Woltmann – uczeń Haeckela (EuN5)
Obrazek: “Walcownia żelaza”, fabryka w Berlinie; autor: Adolph von Menzel (1872–1875)
Ludwig Woltmann – uczeń Haeckela nie odegrał większej roli w kształtowaniu eugeniki niemieckiej. Może dlatego, że zmieniał poglądy, które zresztą nie były nader radykalne. Co ciekawe, był dobrze wykształconym niemieckim antropologiem i zoologiem. Studiował też medycynę i filozofię, zrobił doktoraty w obydwu tych dziedzinach, jak podaje P. Weindling1P. Weindling, Health, Race and German Politics Between National Unification and Nazism 1870–1945, University Press, Cambridge 1989, s. 119.). Wprawdzie krytykował swojego mistrza, ale jednocześnie przyczynił się do spopularyzowania poglądów jeneńskiego profesora.
Mimo krytycznego podejścia do swego nauczyciela Haeckela, Ludwig Woltmann (1871–1907), podtrzymywał także zarzut pod adresem opieki medycznej oraz wszelkich form pomocy społecznej.
Twierdził, że utrudnia to naturalny proces selekcji i pogłębia procesy degeneracji.
W rozprawie Teoria Darwina i demokracja społeczna pisze:
Tutaj zatem bez wątpienia nasze humanitarne dążności, ochrona słabych, stają w sprzeczności z opartym na wiedzy przyrodniczej zadaniem oczyszczenia rasy, usuwania z niej wszelkich tworów niedoskonałych. Znieść tę sprzeczność, ten antagonizm obowiązków, w którym stara i nowa moralność idą ze sobą w zapasy, wyrównać i do pojednania doprowadzić będzie etycznym zagadnieniem przyszłego pokolenia2L. Woltmann, Teoria Darwina i demokracja społeczna, Warszawa 1902, s. 463..
Z powyższej wypowiedzi wynika, że Woltmann, socjaldemokrata i marksista – w porównaniu z innymi eugenikami – był nieco łagodniejszy. Przynajmniej we wcześniejszym okresie swej działalności społecznej.
Należy przypuszczać, że, działając w szeregach społecznej demokracji, Woltmann początkowo widział możliwość przemian społecznych w duchu marksizmu (socjalizmu). Podzielając ideały marksistowskie, musiał propagować równość społeczną przez podźwignięcie się klasy robotniczej i rzesz ludzi biedniejszych.
Marksiści – przynajmniej początkowo – zapewniali stworzenie robotnikom lepszych warunków pracy, płacy, opieki medycznej itp. Z czasem, ruch socjalistyczny na terenie państw zachodnich został zneutralizowany i przekształcony na modłę demokracji burżuazyjnej. Zatem, młodzieńcze ideały Woltmanna także się przekształciły, wpisując się dobitnie w ideologiczny klimat polityki społecznej Niemiec.
Wyrazem tych poglądów było przekonanie,
że darwinowskie prawa natury dają się zastosować do społeczeństwa.
Nierówności rasowe, wynikające z tej teorii, skłoniły Woltmanna do uplasowania Niemców na pierwszym miejscu w gatunku ludzkim. Kładąc nacisk na zewnętrzne cechy fizyczne, rysy twarzy, dopatrywał się absolutnych wartości estetycznych w typie nordyka, które uległyby degradacji w wypadku mieszania rasowego. |
Szukał też uzewnętrznionego celu przymiotów duchowych i siły, które tkwiły w typie nordyckim.
Powinna to być dominacja wśród innych krajów – przynależna rasie panów. Dominacja ta jest niezbędna do dalszego rozwoju rasy germańskiej.
„[R]asa germańska została wybrana, aby panować na ziemi. […] Pangermanizm był nieuchronnym logicznym rozwinięciem jego rasowych nakazów”3G. Mosse, Kryzys ideologii niemieckiej. Rodowód intelektualny III Rzeszy, Czytelnik, Warszawa 1972, s. 137..
Literatura
- Bebel August, The Darwinian Theory and Socialism, „Social Democrat”, 1899/III, 4, s. 118–121, z „Die Neue Zeit” https://www.marxists.org/archive/bebel/1899/04/darwin.htm
- Krasuski J., Historia Rzeszy Niemieckiej 1871–1945, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 1971.
- Mosse G., Kryzys ideologii niemieckiej. Rodowód intelektualny III Rzeszy, Czytelnik, Warszawa 1972.
- Skrzypek A., Historia społeczna Europy XIX i XX wieku, Wyd. Poznańskie, Poznań 2009.
- Sugalska I., Eugenika. W poszukiwaniu istoty niemieckiego totalitaryzmu, Wyd. Naukowe Bogucki oraz PWN, Poznań 2015.
- Uzarczyk K., Podstawy ideologiczne higieny ras i ich realizacja na przykładzie Śląska w latach 1924–1944, Wyd. Adam Marszałek, Toruń 2002.
- Weikart R., Deprawujący człowieczeństwo wpływ nowożytnej myśli Darwina, Marxa, Nietzschego oraz ich uczniów, 2008, http://www.heveliusforum.org/Artykuly/Weikart.
- Weindling, Health, Race and German Politics Between National Unification and Nazism 1870–1945, University Press, Cambridge 1989.
- Woltmann L., Teoria Darwina i demokracja społeczna, Warszawa 1902.
Czasopisma
- „Archiv fur Rassen- und Gesellschaftsbiologie”