Internet, informatyzacja, społeczeństwo sieciowe

Pitagoras, a także inni filozofowie, choćby Platon, zafascynowani byli liczbami. Według pitagorejczyków liczby były zasadą świata (arche) – wyjaśniały porządek i wszelkie układy. Wszystko dało się wyrazić za pomocą liczb, cyfr lub po prostu było liczbą.

Społeczeństwo, które obecnie się kształtuje, również oparte jest na liczbach, cyfrach. Cały system operacyjny informatyki, telewizja, fotografia, muzyka, telekomunikacja i inne, oparte są na systemie cyfrowym. Historia, zdaje się, zatoczyła koło. Może zresztą nie tyle sama historia, co zapatrywania na historię.

Czym jest Internet?

Internet (ang. inter-network, między-sieć) – to pojemne określenie. Obejmuje: tekst, dźwięk, obraz i animację. Przede wszystkim jest naczelną organizacją sieci wszystkich komputerów uczestniczących w sieciach lokalnych (pisany jest wielką literą). Także (pisany małą literą) – oznacza formę, postać, sposób podania i przekazu informacji oraz komunikowania się.

W dostępności do informacji i także wiedzy jest wielką wygodą. Można przeprowadzić różne transakcje na odległość, szybko skomunikować się z posiadaczem Internetu w dowolnym miejscu na świecie, można zareklamować swą firmę itp. To wszystko bez opuszczania domu. W momencie, gdy możliwy stał się łatwy dostęp do informacji (informacja „w zasięgu ręki”), komputeryzacja i informatyzacja zostały błyskawicznie zaakceptowane. Wynika to, jak sądzę, nie tylko z zapotrzebowań pragmatycznych, z wygody. Pewnie także z potrzeb leżących głębiej w naturze ludzkiej, takich jak czerpanie wiedzy, chęć rozwoju, dążenia do poznania czegoś nieznanego. I to wszystko bez większego wysiłku.

Te pragnienia jednak stymulowane są także możliwościami technicznymi. Najpierw, po wynalezieniu czcionki (XVI w.), takim powszechnym publikatorem stała się książka, potem gazeta. Następnie najpopularniejszym środkiem przekazu stało się radio, telewizja, a w końcu komputer i Internet. Rozwój Internetu liczy się od lat 60. XX wieku; w Polsce, praktycznie, osoby prywatne mogły z niego skorzystać dopiero w drugiej połowie lat 90.

Zastosowania Internetu

Internet nie jest jedynie urządzeniem medialnym, takim jak np. prasa, radio czy telewizja, ale spełnia też inną rolę. Nie jest tylko podażą informacji, komunikatów i rozrywek, lecz służy także do pracy, obsługi klientów, kreowania czegoś, tworzenia jakiegoś produktu.

Można zauważyć, że administracja, urzędy, banki przechodzą (bądź już przeszły) na kontaktowanie się oraz obsługiwanie klientów, petentów, pacjentów drogą elektroniczną. Z tego względu przyłączenie się do sieci staje się powoli koniecznością. Podobnie jest z prowadzeniem jakiegokolwiek biznesu: wydaje się, że w sytuacji własnej działalności gospodarczej niemożliwe jest niekorzystanie z Internetu. Trudno byłoby sobie wyobrazić pełną informatyzację bez dostępu do Internetu.

Jeśli chodzi o inne publikatory czy media człowiek jest prawie wyłącznie odbiorcą, tu zaś jest zarówno odbiorcą jak i producentem. Abonent internetowy może być współtwórcą programu sieciowego, zakładając własną stronę internetową, stając się generatorem i nadawcą informacji dla innych odbiorców.

Interaktywność użytkowników sieci

Niezwykle popularne jest włączanie internautów do publicznej debaty (multilog) w przekazie telewizyjnym, a niezwykłą popularność uzyskał tzw. czat. Osoba popularna (polityk, aktor, dziennikarz) wchodzi w bezpośredni kontakt z możliwie dużą grupą osób, aby poznać ich zdanie i podyskutować. Polityk, który przedstawia np. swój program, może natychmiast przekonać się, czy jest on akceptowany, czy nie. Trzeba przyznać, że są to mierniki mocno niereprezentatywne. Odnoszą się bowiem do opinii jedynie posiadaczy Internetu, i to tych, którzy chętnie biorą udział w życiu publicznym.

Również różnego rodzaju fora oraz media społecznościowe święcą niebywałe triumfy. Wypowiedzi uczestników odznaczają się szczerością i niepohamowaną swobodą.

Co jeszcze ciekawego jest w tego rodzaju dyskusjach, to język, jakim posługują się internauci. Język ten, pozostawia wiele do życzenia. Niestety, nie zawsze jest to język literacki, lecz jakiś slang lub żargon, bez reguł gramatycznych czy stylistycznych. Nader często też internauci wykazują niedostatki kultury osobistej, przejawiające się w dość agresywnych i niezbyt eleganckich wypowiedziach, co znacznie ułatwia im anonimowość.

Społeczeństwo sieciowe próbuje ująć w ramy sposób i reguły komunikowania się. Istnieje swoisty kodeks internauty – tzw. netykieta, zawierająca zbiór reguł zachowania uczestników Internetu. Nie jest to nic nowego: zbiór zawiera reguły obowiązujące m.in. w prasie, dotyczące ochrony praw autorskich, ochrony danych osobowych itp. Istnieje także oficjalny Kodeks etyczny Stowarzyszenia (Użytkowników) Sprzętu Komputerowego, lecz nie jest on raczej powszechnie i bezwzględnie stosowany. Z obserwacji widać, że najbardziej skutecznym hamulcem są ograniczenia wynikające z zasad programowych, a nie – w sumie dość dowolnie rozumiany – Kodeks postępowania etycznego.

System cyfrowy, ale czy masowy?

Mimo że technologia informatyczna rozwija się w tempie eksponencjalnym (wykładniczym), dla większości ludzi na świecie Internet pozostaje poza zasięgiem. Nie tylko z uwagi na koszt (komputer, łącza, akcesoria), lecz także ze względu na barierę technologiczną. Ponadto wielu ludziom sprzęt komputerowy i Internet nie są potrzebne, lub po prostu nie odczuwają potrzeby ich nabycia. Nie każdemu też odpowiada formuła przynależenia do sieci (pajęczyny), jaką tworzą internauci. Nie chodzi zapewne tu wyłącznie o obawy związane z niedoskonałym zabezpieczeniem danych czy plików, wirusami, szpiegami itp. Dla niektórych internetowa aktywność jest swego rodzaju obnażaniem swej prywatności, na którą oni nie są gotowi.

Społeczeństwo sieciowe nie będzie prawdopodobnie społeczeństwem masowym (jak mówiono np. o społeczeństwie industrialnym). Zresztą produkcja masowa (na wielką skalę) nie musi być produkcją standardową, może mieć charakter zindywidualizowany, dostosowany do potrzeb poszczególnych odbiorców. Społeczeństwo sieciowe nie będzie raczej społeczeństwem masowym także w tym sensie, że pozostanie ono związkiem pewnych grup zawodowych czy innych. Być może będą to dość liczne grupy na całym świecie, lecz nie będą miały charakteru tak masowego, jak społeczeństwa przemysłowe, czy usługowe. W różnych krajach zresztą kształtuje się to różnie. Niewykluczone, że wykształcą się państwa specjalizujące się w technice informacyjnej, tzn. produkcji, a niektóre pozostaną wyłącznie na poziomie odbiorcy.

Proces informatyzacji zaczyna się oczywiście od wprowadzenia komputerów, następnie konieczne jest odpowiednie oprogramowanie. Liczba i różnorodność programów rośnie w niesłychanym tempie, w zależności od zapotrzebowań w poszczególnych dziedzinach życia. W administracji, gospodarce, sztuce, szkolnictwie, reklamie itp. Przy wykorzystaniu nowoczesnych metod przetwarzania informacji możliwa stała się automatyzacja procesów produkcyjnych, organizacja administracji państwowej, służby zdrowia, handlu, transportu. Uczelnie, zdaje się, najszybciej i najpełniej wprowadziły informatyzację, zwłaszcza politechnika czy uczelnie przyrodnicze.

Skala informatyzacji i przyłączenia do sieci w Polsce oraz innych krajach

W Polsce trwa obecnie nasycanie rynku, nie wiadomo zatem, jaką skalę docelowo osiągną rozmiary informatyzacji oraz korzystania z Internetu. W krajach technologicznie najwyżej rozwiniętych to nasycanie rynku już się w zasadzie zakończyło. Należą tu kraje Europy Pn., USA, Kanada, oraz Japonia i Korea Pd., a także Australia. Tam Internet (oraz komputer) został upowszechniony kilkadziesiąt lat wcześniej, niż w Polsce. Tylko nieliczne kraje osiągnęły wysoki stuprocentowy (lub bliski tego) stopień przyłączenia do sieci internetowej.

Jeśli chodzi o pozostałe rejony świata, zwłaszcza te biedniejsze, to zapowiedź społeczeństwa informacyjnego w ogóle nie występuje. Tam mieszkańcy borykają się z nędzą, chorobami i kataklizmami, nie posiadając najprostszych zdobyczy techniki. Jest to problem ogólniejszy: wielkiej i dotkliwej nierówności, a nawet przepaści, jaka dzieli społeczeństwa światowe. Chociaż, trzeba przyznać, niekiedy można zobaczyć zadziwiający obrazek, gdy pośród niedostatku prawie wszystkiego, ludzie posługują się np. komórkami.

W Polsce, próbującej doścignąć kraje wysoko rozwinięte, fascynacja nowoczesnymi technologiami informatycznymi (nowymi mediami), nie pozwala na trzeźwą ocenę zjawiska. Fascynacja ta prowadzi do nieokiełznanej konsumpcji wszystkiego, co pojawi się na rynku technologicznym.

Wiadomo też, że mimo wysokich uzdolnień krajowych informatyków, Polsce przydzielona została rola odbiorcy, konsumpcji produktu podstawowego oraz pochodnych. Jest to rola dalece drugorzędna, rola rynku zbytu dla towarów tych krajów, gdzie technologia informatyczna była wcześniej rozwijana. Na szczęście problem został już dostrzeżony. Prawdopodobnie idą w ślad za tym pewne regulacje polityczne, ekonomiczne i prawne. Biorąc pod uwagę talenty rodzimych programistów i ich sukcesy na arenie międzynarodowej, Polska może wkrótce dołączyć do liderów technologii informatycznych.

Jakże ważnym obecnie zagadnieniem jest pełna informatyzacja

• uczelni, centrów naukowych, szkół,
• jakichkolwiek centrów zarządzania,
• procesów produkcyjnych
• transportu
• komunikacji
• handlu i reklamy
• służby zdrowia
• służb mundurowych, wojska
• ogólnie: instytucji państwa
• a nawet literatury i sztuki.

Praktycznie żaden resort, czy to gospodarczy, finansowy, czy wojskowy nie jest obecnie w stanie funkcjonować bez sieci internetowej. Być może zamysły twórców idą w kierunku sieciowej unifikacji, ale przypuszczalnie nie będzie ona całkowita. Pełna informatyzacja społeczeństwa, najprawdopodobniej, też nie nastąpi.

Zob. też: Społeczeństwo informacyjne: informacja jako towar
oraz Nauka współczesna, Technika w medycynie, Diagnostyka i terapia. Nowoczesne metody diagnozowania