Czy czas i przestrzeń są absolutne i obiektywne

Rozważania nad naturą czasu i przestrzeni skupiły się wokół pytania, czy czas i przestrzeń są absolutne i obiektywne. W odpowiedzi na to pytanie – ukształtowały się 3 główne stanowiska:

1. Stanowisko Newtona (fizyki klasycznej): czas i przestrzeń są absolutne i obiektywne.

• „Absolutne” dla Newtona to niezależne od czegokolwiek, tzn. samodzielne w swym istnieniu (samoistne).
• „Obiektywne” – to znaczy niezależne od świadomości ludzkiej.

Absolutność – pociąga – obiektywność.

2. Stanowisko Kanta: czas i przestrzeń są absolutne (ale w innym sensie niż wg Newtona) i subiektywne.

• „Absolutne” według Kanta – to niezmienne, wrodzone, aprioryczne – czyli niezależne od doświadczenia.
• „Subiektywne” – czas i przestrzeń to nie są cechy Wszechświata, to formy naszych zmysłów, to pewne schematy, które my nakładamy na zjawiska.

Kant powiedział:

„To nie my istniejemy w czasie i przestrzeni, lecz czas i przestrzeń istnieją w nas, są nam wrodzone”.

3. Stanowisko Einsteina (współczesnej fizyki): czas i przestrzeń są względne i obiektywne.

• „Względne” – zależne od poruszającej się materii.

  

• „Obiektywne” – niezależne od świadomości ludzkiej.

W istocie szukano odpowiedzi na pytanie: od czego (w świecie fizycznym) zależą czas i przestrzeń?

Sformułowano 3 odpowiedzi:

• Newton: nie zależą od niczego (najwyżej od Boga)
• Kant: zależą od człowieka
• Einstein: zależą od poruszającej się materii (są atrybutami materii).

Według nauki współczesnej najbliższe prawdy jest stanowisko trzecie.
Czas i przestrzeń nie są absolutnymi (samoistnymi) bytami, gdyż są zależne:

• od ruchu
• wzajemnie od siebie (tworzą czasoprzestrzeń)
• od rozkładu i gęstości mas

Trzy powyższe charakterystyki czasu i przestrzeni ujmowane łącznie wskazują, że czas i przestrzeń są względne.

 

Wnioski monistyczne fizyki relatywistycznej

Według fizyki klasycznej Newtona materia, ruch, czas i przestrzeń istnieją niezależnie od siebie. Materia jest pasywna i znajduje się w ruchu jedynie dzięki „pierwszemu pchnięciu” dokonanemu przez Boga. Absolutny czas i absolutna przestrzeń są także samodzielnymi bytami.

Według teorii względności materia i ruch łączą się w poruszającą się materię, natomiast czas i przestrzeń łączą się w czasoprzestrzeń (Riemanna).

Według OTW

• rozkład mas (materii w wielkiej skali) wyznacza strukturę czasoprzestrzeni, a dokładniej jej krzywiznę.
• Z kolei krzywizna czasoprzestrzeni wyznacza tory ruchu mas kosmicznych, czyli wyznacza ruch wielkich mas, a ten z kolei modyfikuje rozkład mas itd.

Można zatem powiedzieć, że wg OTW świat jest dynamiczną całością, która sama siebie wprawia w ruch.

 

 

Fizyk amerykański John Wheeler, przyglądając się powyższemu schematowi i nieco go upraszczając, określił główny wynik OTW następująco:

według OTW materia mówi czasoprzestrzeni jak się ma zakrzywiać,
a czasoprzestrzeń mówi materii jak się ma poruszać.

 

Zob. też: Szczególna teoria względności,  Ogólna teoria względności oraz kategorię: Ontologia