Ontologia
ONTOLOGIA – (z gr. to on, ontos – byt, będący + logos – słowo, nauka) ogólnie, to nauka o tym, co jest, nauka o istnieniu, inaczej mówiąc, nauka o wszelkim bycie. Zadaniem ontologii jest formułowanie definicji pewnych terminów, opartych na analizie znaczenia, przysługującemu tym terminom w konkretnym języku. Ontologia zmierza do wyjaśnienia aparatu pojęciowego, którym posługuje się filozofia i który funkcjonuje również w życiu codziennym.
Termin “ontologia” w szerokim znaczeniu używany jest na określenie ogólnej teorii bytu. Obejmuje badania dotyczące:
- typologii przedmiotów istniejących w obrębie świata realnego,
- problemów tzw. modalności egzystencjalnych, czyli pojęć istnienia koniecznego, przypadkowego i możliwego.
Ontologia ma swoje podstawy w codziennym myśleniu potocznym. Jądrem myślenia potocznego jest tzw. zdrowy rozsądek, który polega na elementarnej racjonalności ludzi. Jest najniższym i najbardziej koniecznym w życiu codziennym stopniem rozumienia świata przez człowieka.
Filozof przyjmuje inne niż w myśleniu potocznym pojęcia, zwane kategoriami filozoficznymi. Termin “kategoria” oznaczał pierwotnie (u Arystotelesa) sposoby orzekania o bycie, a później oznaczał najogólniejsze rodzaje przedmiotów istniejących.
Iva Kalina, 26.05.2018
-
Kategorie ontologiczne. Ontologia formalna (On5)
W pytaniu o kategorie ontologiczne chodzi o to, jakie są podstawowe składniki rzeczywistości, lub prościej, z czego składa się świat: z rzeczy, z procesów, czy ze zdarzeń. Są to trzy podstawowe kategorie ontologiczne. Problemy ontologiczno-semantyczne (kategorie ontologiczne) Trzy podstawowe kategorie ontologiczne to: Reizm głosi, że świat składa się z rzeczy (łac. res – rzecz). Procesualizm, który mówi, że podstawowymi składnikami rzeczywistości są procesy. Ewentyzm (ang. event – zdarzenie) twierdzi, że świat składa się ze zdarzeń. Na czym polega różnica między tymi kategoriami? Rzecz posiada rozciągłość przestrzenną. Proces trwa w czasie i składa się z kolejnych faz. Natomiast zdarzenie to zjawisko momentalno-punktowe, np. zderzenie dwóch cząstek elementarnych. Większość filozofów głosi, że świat składa się z…
-
Spór o uniwersalia oraz problem esencjalizmu (On4)
Spór o uniwersalia oraz problem esencjalizmu to dwa zagadnienia z pogranicza ontologii i teorii poznania, które należą do ważnych problemów (sporów) filozoficznych. 1. W sporze o uniwersalia chodzi o to, czy obok przedmiotów (bytów) jednostkowych istnieją przedmioty ogólne 2. Problem esencjalizmu dotyczy tego, w jaki sposób docieramy do istoty zjawisk 1. Spór o uniwersalia, czyli powszechniki pojawił się już w starożytności i przybrał na ostrości w średniowieczu. W sporze tym chodzi o to czy obok przedmiotów (bytów) jednostkowych istnieją przedmioty (byty) ogólne – zwane uniwersaliami lub powszechnikami. W sporze wystąpiły dwa kierunki: realizm powszechnikowy oraz nominalizm. Każdy z nich ma dwie odmiany, co przedstawia Schemat: Realizm (powszechnikowy) głosi, że pojęcia…
-
Pozytywizm, neopozytywizm, materializm wobec ontologii (On3)
Obrazek: August Comte, twórca pozytywizmu We Wpisie Pozytywizm, neopozytywizm, materializm wobec ontologii przedstawiam jak kierunki te odnosiły się do ontologii. Kierunki filozoficzne, które opierały się na nauce zazwyczaj niechętnie odnosiły się do ontologii, zarzucając jej spekulatywność. Były to: (1) pozytywizm (2) neopozytywizm, a także (3) materializm. (1) Trzy etapy pozytywizmu W rozwoju pozytywizmu wyróżnia się trzy etapy: Pierwszy pozytywizm Reprezentowany był przez twórcę pozytywizmu Augusta Comte’a, który wyróżnił trzy stadia rozwoju ludzkości: Pierwsze stadium – teologiczne Drugie stadium – metafizyczne (filozoficzne) Trzecie stadium – pozytywistyczne (naukowe) Dwa pierwsze stadia uwikłane były w rozważania metafizyczne o charakterze spekulatywnym, zatem powinny zostać zastąpione – zdaniem Comte’a – przez stadium, w którym dominuje wiedza naukowa. Drugi pozytywizm Zwany też empiriokrytycyzmem – reprezentowany…
-
Ontologia spekulatywna (On2)
Ontologia spekulatywna rozwinęła się w XVIII wieku w Niemczech. Charakteryzuje się dużym stopniem uteoretycznienia, bez konieczności potwierdzania przez dane empiryczne. Według Christiana Wolffa ontologia określa dedukcyjnie (na mocy praw logiki) własności bytu, wyprowadzając je z apriorycznych (przyjmowanych z góry) zasad: (1) zasady sprzeczności – żaden przedmiot nie może zarazem mieć i nie mieć tej samej cechy oraz (2) zasady racji dostatecznej – wszystko ma swoją rację, przyczynę lub cel, na podstawie których może zostać wyjaśnione. Ontologia częścią metafizyki Ontologia w systemie filozoficznym Wolffa stanowi część metafizyki, do której zaliczał także kosmologię, psychologię i teologię racjonalną. Zajmowały się one poszczególnymi rodzajami bytu. Ontologia spekulatywna upowszechniła się w XVIII wieku w Niemczech. Przeciwko niej wystąpił Immanuel Kant (1724–1804), który…
-
Przedmiot ontologii. Ontologia a metafizyka (On1)
W pierwszym wpisie z ONTOLOGII omówię następujące tematy: Podstawowe działy filozofii, Przedmiot ontologii oraz Ontologia a metafizyka. W następnych Wpisach z tej kategorii znajdą się omówienia kolejnych tematów tradycyjnie zaliczanych do Ontologii – jednego z działów filozofii. Postaram się zamieścić około 10 bloków tematycznych ze szczegółowymi zagadnieniami. 1. Podstawowe działy filozofii (1) Ontologia (etymologicznie z gr. to on – byt, logos – słowo, nauka), zwana też teorią bytu lub filozofią świata; (2) Teoria poznania (epistemologia, gnoseologia), zajmująca się procesem poznania; (3) Filozofia człowieka nazywana też antropologią filozoficzną (z gr. antropos – człowiek) – rozważa kim (czym) jest człowiek oraz jakie jest jego miejsce w świecie; (4) Aksjologia, czyli teoria wartości, ustalająca czym są wartości. W jej skład…
