Filozofia nauki
-
Falsyfikacja i konfirmacja – odmiany sprawdzania empirycznego
W naukach empirycznych stosuje się cztery rodzaje sprawdzania. Należą do nich: weryfikacja, falsyfikacja, konfirmacja, dyskonfirmacja. Najważniejsze z nich, to falsyfikacja i konfirmacja. Cztery rodzaje sprawdzania empirycznego Weryfikacja praw i teorii, która zawiera najistotniejsze wyniki badań naukowych, nie jest możliwa, ponieważ niewykonalne jest przebadanie całego Wszechświata w celu potwierdzenia ich prawdziwości. Uwaga ta dotyczy także wszystkich twierdzeń ściśle ogólnych, gdyż ich zasięg czasoprzestrzenny jest nieograniczony. Dyskonfirmacja natomiast, nie ma istotnego znaczenia, jej rola jest raczej przejściowa. Wynika to stąd, że jeśli prawo lub teoria poddawane są dyskonfirmacji, to z czasem dąży się do ich obalenia czyli falsyfikacji. Prowadząc analizy metodologicznych procedur sprawdzania praw i teorii naukowych, najwięcej uwagi poświęca się procedurom konfirmacji oraz…
-
Rodzaje sprawdzania empirycznego
Rodzaje sprawdzania empirycznego – główny podział Rodzaje sprawdzania empirycznego: główny podział to sprawdzanie pozytywne oraz negatywne. Sprawdzanie empiryczne pozytywne może być całkowite, zwane weryfikacją albo częściowe, zwane potwierdzeniem lub konfirmacją. Z kolei sprawdzanie negatywne to bądź wykazywanie fałszywości danego twierdzenie jeszcze nieuznanego za fałszywe – czyli falsyfikacja, bądź też postępowanie zmierzające do zmniejszenia jego pewności na podstawie jego logicznych następstw – t.j. dyskonfirmacja. Weryfikacja (łac. veritas – prawda) to uzasadnienie prawdziwości danego twierdzenia lub zbioru twierdzeń. Termin ten bywa niekiedy stosowany w szerszym znaczeniu, kiedy weryfikacją nazywa się wszystkie rodzaje sprawdzania empirycznego, a nawet wszystkie rodzaje uzasadniania. Konfirmacja to weryfikacja “częściowa” twierdzenia, częściowe jego potwierdzenie, zwiększenie wiarygodności. Z uwagi na wieloznaczność terminu konfirmacja, Karl Popper wprowadził określenie „koroboracja”, rozumiane jako potwierdzenie, ale nie w…
-
Rodzaje uzasadniania naukowego
Rodzaje uzasadniania naukowego to dowodzenie oraz sprawdzanie empiryczne. Uzasadnianie twierdzeń odbywa się na drodze odwołania się: albo do ich założeń (tj. do ich racji), czyli twierdzeń, z których one wynikają, i wtedy mówi się o dowodzeniu, albo do ich implikacji (konsekwencji, następstw), czyli twierdzeń, które z nich wynikają, i wówczas dochodzi się do sprawdzania empirycznego. Podstawowe rodzaje uzasadniania naukowego Główne rodzaje uzasadniania naukowego – jak widać na poniższym schemacie – to dowodzenie oraz sprawdzanie empiryczne. Ogólny schemat uzasadniania twierdzeń naukowych Dowodzenie jest podstawową metodą uzasadniania w naukach matematycznych (logice i matematyce), zwanych też tradycyjnie naukami formalnymi. Natomiast sprawdzanie empiryczne stanowi podstawową metodę uzasadniania zarówno w naukach przyrodniczych, jak i społecznych, a także praktycznych (stosowanych). Dowodzenie Dowodzenie, to w zasadzie…
-
Uzasadnianie twierdzeń naukowych
Uzasadnianie twierdzeń naukowych to wykazywanie – zgodnie z obowiązującymi w określonym czasie i konkretnej nauce rygorami – że dany pogląd zasługuje na (przynajmniej wstępną) akceptację uczonych. Inaczej mówiąc, jest to przedstawienie argumentów, że istnieją pewne ważkie racje przemawiające za prawdziwością lub przynajmniej wiarygodnością tego poglądu przy braku znajomości racji przeciwnych. Co to znaczy uzasadnić coś w sposób naukowy Uczony to człowiek, który nie tylko coś twierdzi, lecz zarazem uzasadnia to, co twierdzi. Ogólnie można powiedzieć, że uzasadnić jakieś twierdzenie to tyle, co dojść do niego na takiej drodze, która bądź gwarantuje temu twierdzeniu prawdziwość, bądź zapewnia mu przynajmniej wysoki stopień prawdopodobieństwa. Uzasadnianie naukowe jest specyficznym rodzajem uzasadniania. Wyróżnia się racjonalnym charakterem…
-
Generalizacje historyczne
Drugim – po prawach nauki – ważnym rodzajem twierdzeń ogólnych są generalizacje historyczne, zwane też uogólnieniami historycznymi. Główna różnica między nimi polega na tym, że prawa nauki to twierdzenia ściśle ogólne, natomiast generalizacje historyczne to twierdzenia numerycznie ogólne. Generalizacje historyczne jako twierdzenia numerycznie ogólne Obrazek: Bitwa pod Zieleńcami, 18 czerwca 1792, między wojskami polskimi, a rosyjskimi, zakończona zwycięstwem Polaków pod dowództwem księcia Józefa Poniatowskiego i Tadeusza Kościuszki. Król Stanisław Poniatowski na prośbę swego bratanka J. Poniatowskiego ustanowił w tym dniu odznaczenie wojskowe Virtuti Militari. Obraz Wojciecha Kossaka z 1898 r. W większości nauk najważniejszymi twierdzeniami, które w nich występują, są prawa nauki. Jednakże istnieją nauki, w których formułowanie praw jest utrudnione (np. w historii), dlatego najważniejsze wyniki…
-
Prawa nauki
Prawa nauki to twierdzenia ściśle ogólne, które odznaczają się w nauce szczególnym statusem poznawczym wśród ogólnych twierdzeń formułowanych w nauce. Spełniają niezwykle ważną funkcję w systemie wiedzy naukowej. Prawa nauki w systemie wiedzy naukowej Prawa naukowe to zawsze twierdzenia ściśle ogólne (uniwersalne), to znaczy takie, których zasięg czasoprzestrzenny jest nieograniczony, gdyż dotyczą one wszystkich obiektów czy zjawisk danej klasy, które mogą występować w całym Wszechświecie. Dlatego kompletne sformułowanie prawa zawiera opis warunków dostatecznych (wystarczających), w których zachodzi zależność (prawidłowość) opisywana przez prawo, nie zawiera natomiast żadnych wskazówek dotyczących miejsca i czasu zajścia tych warunków. Na przykład prawo powszechnej grawitacji Newtona głosi, że dowolne dwa ciała znajdujące się kiedykolwiek i gdziekolwiek we Wszechświecie przyciągają…
-
Twierdzenia naukowe
Twierdzenia naukowe, są to zdania wyrażające czyjeś przekonania, ale muszą one być uzasadnione w sposób naukowy. I właśnie tym różnią się od zwykłych twierdzeń, które zwyczajnie uzewnętrzniają czyjeś przekonania bez konieczności naukowego ich uzasadniania. Co to są twierdzenia naukowe? Wiedza naukowa – podobnie jak wszelka wiedza ludzka – wyrażana jest najczęściej w twierdzeniach. Stanowią one najmniejsze jednostki wiedzy ludzkiej. Trzeba pamiętać, że obok wiedzy ludzkiej istnieje także wiedza zwierząt, która jednak nie jest werbalizowana, lecz wyrażana w sposobach zachowania lub wysyłanych sygnałach, dźwiękach, co przypomina wiedzę niemowląt. W logice, twierdzenia nazywane są zdaniami z asercją (assertio – jęz. łac. – twierdzenie). Należy je odróżniać od zdań jedynie pomyślanych, bez przekonania o ich prawdziwości lub fałszywości. Rodzaje twierdzeń…
-
Historia nauki
Obrazek: Smok chiński, stworzenie mityczne Historia nauki – nauka ma swoje korzenie w myśleniu mitologicznym, które poprzedzało myślenie racjonalne, znamionujące naukę. Dla wczesnej historii nauki duże znaczenie miało połączenie tradycji religijnej z tradycją astronomiczną. Takie połączenie można zaobserwować w Mezopotamii, Egipcie, Indiach i Ameryce Centralnej, a częściowo także w Chinach. Mitologiczne początki Porządek i regularność większości zjawisk niebieskich, zakłócany niekiedy przez zjawiska nadzwyczajne, takie jak komety i gwiazdy nowe, a także osobliwe ruchy planet, stanowiły niewątpliwie intelektualną zagadkę dla pierwotnego człowieka. W poszukiwaniu porządku i regularności umysł ludzki nie mógł znaleźć lepszego wzorca wiedzy pewnej, niż wyniki obserwacji zjawisk niebieskich. W tym sensie astronomia była pierwszą nauką, która pozostawała królową…
-
Determinanty rozwoju nauki (RoN3)
Spór o to, jakie są główne determinanty rozwoju nauki toczą zwolennicy odmiennych kierunków w filozofii nauki: internalizmu i eksternalizmu. Chodzi o to, jakie czynniki wywierają większy wpływ na rozwój nauki: czynniki (determinanty) wewnętrzne czy też czynniki (determinanty) zewnętrzne. I jest to jeden z głównych sporów dotyczących rozwoju nauki. Jakie są główne determinanty rozwoju nauki Główne determinanty rozwoju nauki to czynniki (determinanty) wewnętrzne oraz czynniki (determinanty zewnętrzne. Do czynników wewnętrznych zalicza się wszystkie czynniki poznawcze, do zewnętrznych – wszystkie czynniki pozapoznawcze. Determinanty wewnętrzne Do czynników wewnętrznych należą wszelkie racje poznawcze, którymi kieruje się uczony w swej praktyce badawczej. Czynniki wewnętrzne można podzielić na empiryczne i teoretyczne. Empiryczne W naukach empirycznych jest to wzgląd na prawdziwość, na maksymalne przybliżenie do rzeczywistości.…
-
Rewolucja naukowa (RoN2)
Obrazek: Wielka Rewolucja Francuska Rewolucja w dowolnej dziedzinie (także rewolucja naukowa) to zmiana zasadnicza (przewrót). Odznacza się takimi cechami, jak: gwałtowność, krótkotrwałość i głębia, a czasami także „nielegalność”. Taki charakter mają rewolucje społeczne, przemysłowe, techniczne czy naukowe. Pojęcie rewolucji naukowej Na przykład Wielka Rewolucja Francuska końca XVIII stulecia miała niezwykle gwałtowny i krwawy przebieg (zdobycie Bastylii, ścięcie Ludwika XVI itp.). Była też uwieńczeniem przemian, które doprowadziły do powstania nowoczesnego społeczeństwa kapitalistycznego. Nie był to przy tym po prostu jakiś przewrót pałacowy czy pucz, lecz głęboka zmiana polityczna o charakterze ustrojowym. Z punktu widzenia obowiązującego wówczas prawa stanowiła nielegalny akt przemocy. Z tego powodu swego usprawiedliwienia musiała szukać w nowym prawie, powstałym po…
