Anatomia człowieka – Rudolf Virchow

Anatomia człowieka jest to, jak głosi powiedzenie, „klucz do medycyny”.

Za twórcę nowoczesnej anatomii uważa się flamandzkiego badacza, profesora uniwersytetu w Padwie, Andreasa Vesaliusa (XVI w.). Prace jego wzbogacone zostały badaniami włoskiego anatoma Giambatysty Morgagniego (XVIII w.), lokującego chorobę w narządzie, a następnie francuskiego anatoma i fizjologa Marie-Françoisa Bichata, który umiejscowił chorobę w tkankach. Medycyna uznaje Bichata za twórcę współczesnej histologii, nauki o tkankach. Wprowadził on też pojęcie tkanki.

Rudolf Virchow

Anatomiczne poszukiwania zmian chorobowych doprowadziły, w 1858 r., do przełomowego odkrycia. Dokonał tego niemiecki anatom, patolog i antropolog, Rudolf Virchow. Prowadząc mikroskopowe badania nad komórką, profesor uniwersytetu w Würzburgu R. Virchow, „sprowadził” chorobę do zmian patologicznych komórki, stanowiących istotę choroby. Uznany został za „papieża medycyny”, a jego publikacja o patologii komórkowej – za „biblię medycyny”. Wprowadzając podstawy biologii do medycyny, zainicjował epokę medycyny przyrodniczej. Ten „anatomiczny drogowskaz” jest uznawany i stosowany aktualnie w patologii i fizjologii.

Rudolf Virchow (1821–1902), jako 27–letni lekarz, w 1848 r. wyjechał w charakterze obserwatora na Górny Śląsk, gdzie panowała epidemia tyfusu. Wydał w rok później na ten temat publikację. Apeluje w niej do władz o poprawę warunków higienicznych “ciemnego ludu” oraz likwidowanie ubóstwa. Jego zdaniem zaniedbania Prus w tej materii prowadzą do rozmaitych chorób. A wprowadzenie wolności i dobrobytu pokonałoby nędzę i zarazę. Tym samym, stał się lekarzem zaangażowanym w politykę społeczną, który zZabiegał o zmianę nastawienia władz do ubogich warstw społecznych. Nawoływał także do stworzenia medycyny społecznej.

Te zainteresowania tematyką społeczną doprowadziły Virchowa do założenia wraz z innymi uczonymi liberalnej Niemieckiej Partii Postępu. Zasiadał nawet w Reichstagu w latach 1880–1893.

Rozkwit wiedzy anatomicznej

Jednakże dopiero wiek XX jest wiekiem rozkwitu wiedzy anatomicznej. Swe sukcesy zawdzięcza ona zastosowaniu mikroskopów oraz posługiwaniu się nowoczesnymi metodami chemicznymi i fizycznymi.

Z czasem anatomia poczęła się rozrastać i dzielić na odrębne dyscypliny, a te z kolei na dalsze. Podstawowy jej trzon rozdwoił się na anatomię porównawczą i topograficzną. Z anatomii wydzieliła się histologia, która podzieliła się na cytologię (naukę o budowie i czynnościach komórek) i histologię ogólną oraz szczegółową (anatomię mikroskopową), a także wyodrębniła się embriologia (nauka o rozwoju zarodkowym człowieka).

W połowie XX w. anatomia zawierała ok. 5 640 terminów anatomicznych. Tak wynikało z raportu Międzynarodowej Komisji Mianownictwa, przedstawionego na VI Międzynarodowym Kongresie Anatomów w Paryżu w 1955 r.

Współczesna anatomia

Współczesna anatomia kładzie nacisk na zależności i powiązania budowy i kształtu z czynnością organu (anatomia funkcjonalna). Prowadzący badania biologii komórki, belgijski lekarz i cytolog, Albert Claude oraz Christian Duve i Georg Palade  odkryli mitochondria. Są to elementy odpowiedzialne za oddychanie i przemianę materii. Wszyscy trzej otrzymali w 1974 Nagrody Nobla. Claude zaliczany jest też do twórców współczesnej cytologii.

Z kolei do rozwoju biochemii przyczynił się niemiecki biochemik Hans Krebs, który zmuszony został do emigracji i przeniósł się przed II wojną światową do W. Brytanii. Duży sukces odniosły zwłaszcza jego prace dotyczące przemiany materii w komórkach – tzw. cykl Krebsa (cykl kwasu cytrynowego). Jest to wieloetapowy ciąg reakcji enzymatycznych, m.in. tlenowego oddychania komórkowego oraz przemiany substancji odżywczych i zamiany ich na energię. Jego prace zostały uhonorowane Nagrodą Nobla w 1953.

Ilustracje

Rudolf Virchow – źródło: Wikimedia Commons