• Spór realizmu z antyrealizmem
    Filozofia nauki

    Spór realizmu z antyrealizmem o status poznawczy teorii naukowych

    Innym ważnym sporem metodologicznym (poza sporem indukcjonizmu z hipotetyzmem) jest spór realizmu z antyrealizmem o status poznawczy teorii naukowych. Stawia się pytanie: czy teorie (oraz modele) naukowe opisują – choćby w przybliżeniu – rzeczywistość, czy też jedynie porządkują nasze obserwacje i doświadczenia? Realizm Według realizmu poznawczego teorie naukowe nie stanowią dowolnej konstrukcji ludzkiego umysłu, lecz stanowią odkrycia rzeczywistych struktur istniejących w świecie. Stanowisko realizmu podlegało zmianom. Współczesny realizm naukowy różni się istotnie od realizmu naiwnego starożytnych filozofów greckich. Według ostatniego, świat jest taki, jaki się nam wydaje. Stanowisko to nie uwzględnia faktu, że zmysły często nas mylą. Dlatego obraz świata dostarczany przez zmysły jest bardzo powierzchowny. Nie uwzględnia on głębszej…

  • Determinanty rozwoju nauki
    Filozofia nauki

    Determinanty rozwoju nauki (RoN3)

    Spór o to, jakie są główne determinanty rozwoju nauki toczą zwolennicy odmiennych kierunków w filozofii nauki: internalizmu i eksternalizmu. Chodzi o to, jakie czynniki wywierają większy wpływ na rozwój nauki: czynniki (determinanty) wewnętrzne czy też czynniki (determinanty) zewnętrzne. I jest to jeden z głównych sporów dotyczących rozwoju nauki. Jakie są główne determinanty rozwoju nauki Główne determinanty rozwoju nauki to czynniki (determinanty) wewnętrzne oraz czynniki (determinanty zewnętrzne. Do czynników wewnętrznych zalicza się wszystkie czynniki poznawcze, do zewnętrznych – wszystkie czynniki pozapoznawcze. Determinanty wewnętrzne Do czynników wewnętrznych należą wszelkie racje poznawcze, którymi kieruje się uczony w swej praktyce badawczej. Czynniki wewnętrzne można podzielić na empiryczne i teoretyczne. Empiryczne W naukach empirycznych jest to wzgląd na prawdziwość, na maksymalne przybliżenie do rzeczywistości.…

  • Rewolucja naukowa
    Filozofia nauki

    Rewolucja naukowa (RoN2)

    Obrazek: Wielka Rewolucja Francuska Rewolucja w dowolnej dziedzinie (także rewolucja naukowa) to zmiana zasadnicza (przewrót). Odznacza się takimi cechami, jak: gwałtowność, krótkotrwałość i głębia, a czasami także „nielegalność”. Taki charakter mają rewolucje społeczne, przemysłowe, techniczne czy naukowe. Pojęcie rewolucji naukowej Na przykład Wielka Rewolucja Francuska końca XVIII stulecia miała niezwykle gwałtowny i krwawy przebieg (zdobycie Bastylii, ścięcie Ludwika XVI itp.). Była też uwieńczeniem przemian, które doprowadziły do powstania nowoczesnego społeczeństwa kapitalistycznego. Nie był to przy tym po prostu jakiś przewrót pałacowy czy pucz, lecz głęboka zmiana polityczna o charakterze ustrojowym. Z punktu widzenia obowiązującego wówczas prawa stanowiła nielegalny akt przemocy. Z tego powodu swego usprawiedliwienia musiała szukać w nowym prawie, powstałym po…

  • Rozwój nauki
    Filozofia nauki

    Rozwój nauki (RoN1)

    Przemiany w nauce (rozwój nauki) zachodzą zgodnie z pewnymi zasadami sterującymi jej rozwojem. Jedna z naczelnych zasad rozwoju nauki została sformułowana przez Nielsa Bohra w odniesieniu do fizyki, lecz znajduje ona zastosowanie we wszystkich naukach. Jest to zasada korespondencji. Zasada korespondencji Zasada ta głosi, że nowa teoria zastępująca dotychczasową w danej dziedzinie stanowi jej uogólnienie i zarazem modyfikację, pogłębienie. Na przykład szczególna teoria względności stanowi „korespondencyjne uogólnienie” (wyrażenie Bohra) mechaniki klasycznej, a z kolei ogólna teoria względności jest korespondencyjnym uogólnieniem szczególnej teorii względności. Jeśli zatem mechanika klasyczna opisywała dość dokładnie jedynie ruchy powolne (w stosunku do prędkości światła: v < c), to szczególna teoria względności opisuje wszelkie ruchy, odbywające się z dowolną…