• Filozofia nauki,  Filozofia przyrody i Kosmologia

    Czym jest fizyka dla filozofii?

    Obrazek: Mgławica Ślimak Czym jest fizyka dla filozofii? Każda nauka ma swoje osobliwości, dzięki którym jest interesująca dla innych nauk, dla nauki w ogóle, dla filozofii. Poniżej zostaną przedstawione te swoistości fizyki, które czynią ją atrakcyjną dla filozofii, zwłaszcza dla takich działów filozofii teoretycznej, jak ontologia, epistemologia oraz metodologia. Będzie tu zatem mowa o tym, czym jest fizyka dla filozofa. Pierwszą ważną cechą fizyki jest jej przynależność do nauk ścisłych, do których zalicza się także chemię, biologię molekularną, językoznawstwo matematyczne, ekonometrię, niektóre nauki techniczne oraz oczywiście logikę i matematykę. Dlaczego Anglosasi oraz Frankowie przez nauki (sciences) rozumieją w zasadzie tylko nauki ścisłe? Dlatego, że sądzą, iż tylko one dostarczają rzetelnej…

  • Kłopoty z uniwersalnością czasu
    Filozofia przyrody i Kosmologia

    Kłopoty fizyki i kosmologii z uniwersalnością czasu

    Kłopoty fizyki i kosmologii z uniwersalnością czasu są nieuniknione. Czas jest kategorią rodzącą rozmaite paradoksy. Sprawia też liczne kłopoty filozofom i uczonym rozlicznych specjalności. Filozofowie borykają się, bez większych osiągnięć, z kwestią uchwycenia natury czasu, czy kwestią realności upływu czasu. Fizycy mają znaczne osiągnięcia w takich zagadnieniach, jak stosunek czasu do materii lub wzajemne relacje między czasem i przestrzenią. Problemy te częściowo rozjaśniła fizyka relatywistyczna. Obecnie intensywnie badany jest problem kwantyzacji czasu (i przestrzeni), związany z drugą najbardziej fundamentalną teorią fizyki współczesnej – mechaniką kwantową. Podjęła go także współczesna kandydatka na kwantową teorię grawitacji – teoria superstrun. Pewne ważne ustalenia fizyczne uzyskano w badaniach termodynamicznych nad strzałką (asymetrią) czasu, związaną…

  • Paradoksy pochodzenia Wszechświata
    Filozofia,  Filozofia przyrody i Kosmologia

    Paradoksy pochodzenia Wszechświata

    Nauka współczesna, a dokładnie kosmologia kwantowo-relatywistyczna w latach siedemdziesiątych XX stulecia podjęła próbę wyjaśnienia genezy Wszechświata. Wyjaśnienie tego zagadnienia, które tradycyjnie uznawane jest za przynależne do filozofii i teologii, zrodziło liczne paradoksy pochodzenia Wszechświata.  1. Pierwsze wyjaśnienia i paradoksy Jak pisze twórca teorii inflacji Alan Guth, w 1973 r. Edward Tryon zasugerował, że stworzenie Wszechświata z niczego można opisać za pomocą pojęć naukowych. Czasopismo naukowe “Physical Review Letters” odrzuciło jednak artykuł, uznając treść za zbyt spekulatywną. Artykuł ten w spopularyzowanej postaci ukazał się w czasopiśmie „Nature”. Jednakże koncepcja Tryona nie zakładała, że Wszechświat powstał ex nihilo. A przecież „[p]rzy rozważaniach dotyczących stworzenia Wszechświata kluczową kwestią jest wybór punktu startowego. W propozycji Tryona…

  • Stephen Hawking
    Filozofia przyrody i Kosmologia

    Stephen Hawking

    Obrazek: Symulowany obraz czarnej dziury znajdującej się przed Wielkim Obłokiem Magellana Stephen Hawking wykazał, że „czarne dziury nie są czarne, lecz szare”. Tak napisałam w poprzednim wpisie (w marcu 2018), co stało się przyczynkiem do napisania tego tekstu. Krótki biogram 14 marca 2018 r., czyli 11 dni temu, zmarł (ur. 1942 r.) jeden z najbardziej rozpoznawalnych współczesnych naukowców – Stephen Hawking. Od 21 roku życia zmagał się z neurodegeneracyjną chorobą – stwardnieniem zanikowym bocznym. Mimo to, ukończył studia, zrobił doktorat, i dalej zajmował się nauką, głównie astrofizyką, kosmologią i fizyką teoretyczną. Był nazywany „współczesnym Einsteinem”, a także „geniuszem na kółkach”. Paraliż postępował, więc nie mógł samodzielnie się poruszać. Nie był w stanie nawet wydawać artykułowanych…

  • Ewolucja Wszechświata
    Filozofia przyrody i Kosmologia

    Ewolucja Wszechświata

    Obrazek: Ewolucja Wszechświata przedstawiona graficznie Filozofia, obok  zagadnienia pochodzenia i ewolucji całego Wszechświata, wyróżniając 5 er kosmologicznych, zajmuje się również problemami powstania i rozwoju życia oraz powstania i rozwoju człowieka, jak też świadomości. W ujęciu filozoficznym wyróżnia z kolei 4 fazy ewolucji Wszechświata, wyznaczające 4 okresy rozwoju materii z filozoficznego punktu widzenia. Ewolucja Wszechświata, tematy: Temat pierwszy: Ewolucja Wszechświata w ujęciu kosmologicznym (Standardowy Model Ewolucji Wszechświata) Drugi: Ewolucja Wszechświata w ujęciu filozoficznym (materia – życie – świadomość) Trzeci: Przyszłość Wszechświata w świetle współczesnej kosmologii 1. Ewolucja Wszechświata w ujęciu   kosmologicznym (Standardowy Model Ewolucji Wszechświata) W geologii ewolucję naszego globu dzieli się na ery geologiczne. Podobnie w kosmologii w ewolucji Wszechświata wyróżnia się ery kosmologiczne. Zgodnie ze…

  • Historia nauki
    Filozofia nauki

    Historia nauki

    Obrazek: Smok chiński, stworzenie mityczne Historia nauki – nauka ma swoje korzenie w myśleniu mitologicznym, które poprzedzało myślenie racjonalne, znamionujące naukę. Dla wczesnej historii nauki duże znaczenie miało połączenie tradycji religijnej z tradycją astronomiczną. Takie połączenie można zaobserwować w Mezopotamii, Egipcie, Indiach i Ameryce Centralnej, a częściowo także w Chinach.  Mitologiczne początki Porządek i regularność większości zjawisk niebieskich, zakłócany niekiedy przez zjawiska nadzwyczajne, takie jak komety i gwiazdy nowe, a także osobliwe ruchy planet, stanowiły niewątpliwie intelektualną zagadkę dla pierwotnego człowieka. W poszukiwaniu porządku i regularności umysł ludzki nie mógł znaleźć lepszego wzorca wiedzy pewnej, niż wyniki obserwacji zjawisk niebieskich. W tym sensie astronomia była pierwszą nauką, która pozostawała królową…

  • Czy świat jest nieskończony
    Filozofia przyrody i Kosmologia

    Czy świat jest nieskończony? (2)

    Czy świat jest nieskończony?, to druga część tematu: Problemy nieskończoności świata. Omawiane są tu problemy związane z kwestią: Czy świat jest nieskończony, nieograniczony? Czy Wszechświat jest wieczny? Trzeba odróżnić nieskończoność od nieograniczoności, a następnie rozróżnić  nieskończoność lub nieograniczoność czasową, przestrzenną, materialną czy genetyczną.  1. Nieskończoność a nieograniczoność materialna i przestrzenna Wszechświata Według Riemanna przestrzeń jest nieskończona, jeśli składa się z nieskończonej ilości jednostek przestrzennych (np. cm3 lub km3). Natomiast przestrzeń jest nieograniczona, jeśli żaden jej punkt nie jest topologicznie wyróżniony. To znaczy, każdy ma normalne sąsiedztwo i nie ma punktów brzegowych, granicznych. Krótko mówiąc, przestrzeń nieograniczona to przestrzeń bez granic, bez brzegów. Podobne rozróżnienie dotyczy materialnej nieskończoności oraz nieograniczoności Wszechświata. Wszechświat jest materialnie nieskończony, jeśli materia…

  • Problemy nieskończoności świata
    Filozofia przyrody i Kosmologia

    Problemy nieskończoności świata (1)

    Z tematu Problemy nieskończoności świata omówię (w tym wpisie) następujące zagadnienia: Ilościowe i jakościowe problemy nieskończoności świata Problemy nieskończoności Wszechświata związane z  czasem i przestrzenią Problem materialnej i przestrzennej nieskończoności Wszechświata: a. stanowisko starożytnych b. stanowisko nauki nowożytnej (1600 r.–1900 r.) c. stanowisko nauki współczesnej (XX w.) oraz zagadnienia: Nieskończoność a nieograniczoność materialna i  przestrzenna Wszechświata Problem genetycznej i czasowej nieskończoności Wszechświata Nieskończoność a nieograniczoność genetyczna i czasowa Wszechświata Problemy nieograniczoności Wszechświata Problem wieczności Wszechświata w następnym wpisie, pod nazwą Czy świat jest nieskończony? 1. Ilościowe i jakościowe problemy nieskończoności świata Problemy nieskończoności Wszechświata podejmuje filozofia i kosmologia. Można podzielić je na problemy ilościowe i jakościowe. Przykłady problemów ilościowych: czy ilość materii jest…