-
Twórczość w nauce: odkrywanie czy konstruowanie
Obrazek: W górach Ałtaj Twórczość w nauce: odkrywanie czy konstruowanie to dwa podejścia i stary spór o charakter twórczości naukowej. Pierwsze podejście można nazwać alternatywnym, drugie natomiast – komplementarnym. Podejście alternatywne jest podejściem tradycyjnym, szeroko rozpowszechnionym. Uwzględnia ono – jako możliwości skrajne – ujęcie twórczości naukowej w kategoriach bądź to odkrycia, bądź – konstrukcji. Pierwsze: odzwierciedla to, co znajduje się w obiektywnej rzeczywistości. Drugie: wytworzenie czegoś, co jeszcze nie istnieje (lub w każdym razie nie jest znane człowiekowi), na kształt wynalazczości technicznej. W pierwszym wypadku prawda naukowa jest „odkrywana”, w drugim natomiast – jest „wytwarzana”. Można zajmować także jakieś stanowiska pośrednie, zakładające, że na twórczość naukową i jej rezultat składają…
-
Spór indukcjonizmu z hipotetyzmem
Jednym z ważnych sporów we współczesnej metodologii nauk jest spór indukcjonizmu z hipotetyzmem o metodę nauk empirycznych. Indukcjonizm jako kierunek w metodologii nauki został zapoczątkowany przez Francisa Bacona (1561–1626), twórcę tzw. indukcji eliminacyjnej. Z kolei podstawowe założenia hipotetyzmu opracował Karl Popper (1902–1994) w swej pracy Logika odkrycia naukowego. Została ona opublikowana w 1934 r. pt. Logik der Forschung. 1. Według indukcjonizmu do praw i najważniejszych ustaleń w naukach empirycznych, dochodzi się na drodze indukcyjnego uogólniania faktów. Podobnie postępuje się w procesie zdobywania wiedzy potocznej, stosowanej w życiu codziennym. Kierunek ten reprezentowany był głównie przez neopozytywistów, w szczególności przez R. Carnapa. Zasadą poznania empirycznego, według indukcjonisty, jest reguła: obserwuj i uogólniaj…
-
Wiedza naukowa. Kryteria naukowości wiedzy
Obrazek: przyrząd do nawigacji morskiej (kompas) Jednym z zadań metanauki jest wyodrębnienie wiedzy naukowej spośród pozostałych gatunków wiedzy ludzkiej. W tym celu formułuje się wyróżniki wiedzy naukowej zwane zwykle kryteriami naukowości wiedzy. Ponieważ wiedza naukowa genetycznie wywodzi się z wiedzy potocznej, zatem ustalając kryteria wiedzy naukowej, ma się na uwadze przede wszystkim to, co różni ją od wiedzy potocznej. Do kryteriów naukowości wiedzy należą: 1. Mocna zasada racjonalności Mocna (lub mocniejsza) zasada racjonalności, to zasada racjonalnego uznawania przekonań. Stwierdza ona, że stopień przekonania, z jakim głoszony jest dany pogląd (twierdzenie, hipoteza, prawo, teoria), powinien odpowiadać stopniowi jego (jej) uzasadnienia. Stopień przekonania nie powinien być większy od stopnia uzasadnienia, gdyż inaczej popada…
-
Gatunki wiedzy ludzkiej
Wiedza ludzka towarzyszy człowiekowi od początków jego dziejów. Nie od razu jednak daje się w niej wyróżnić odmienne gatunki wiedzy ludzkiej. W miarę natomiast powstawania rozmaitych sfer aktywności człowieka zaczęły kształtować się takie formy działalności kulturalnej jak religia, sztuka, literatura, filozofia, nauka, zatem wyodrębniły się odmienne gatunki wiedzy. Wpis ten opracowany został głównie na podstawie prac filozoficznych Jana Sucha, m.in.: Filozofia nauki, Wstęp do metodologii ogólnej nauk, Wiedza naukowa a wiedza potoczna. Ogólnie wiedzę ludzką można podzielić na pięć gatunków. Są to: wiedza potoczna w. naukowa wiedza artystyczno-literacka w. spekulatywna wiedza irracjonalna. 1. Wiedza potoczna Wiedza potoczna, inaczej – powszechna, zdroworozsądkowa, jest najstarszym gatunkiem wiedzy ludzkiej. Pojawiła się wraz z człowiekiem rozumnym –…
