• Gottlob Frege
    Filozofia

    Gottlob Frege – logika i ontologia

    W poniższym wpisie Gottlob Frege – logika i ontologia omawiam kilka zagadnień, którymi zajmował się niemiecki uczony, logik, matematyk i filozof Gottlob Frege (1848–1925). Są to: Sens i znaczenie To, co miało sens i znaczenie, odnosiło się do znaków: ekstensja⇒ znaczenie ⇒ zakres intensja ⇒ sens ⇒ treść Znaczenie, to jest zakres przedmiotów, do których odnosi się dane słowo. Znaczeniem słowa “stół” jest zbiór przedmiotów, które tak nazwiemy. Sens, to jest treść, którą wiążemy z tym słowem. Definicje nominalne na przykład zawierały treść (sens, intensję) danego słowa. Frege podaje taki przykład: Gwiazda Poranna oraz Gwiazda Wieczorna – to inaczej planeta Wenus. To są dwa terminy, ich znaczenie jest to samo, ale sens różny…

  • Filozofia nauki,  Filozofia przyrody i Kosmologia

    Czym jest fizyka dla filozofii?

    Obrazek: Mgławica Ślimak Czym jest fizyka dla filozofii? Każda nauka ma swoje osobliwości, dzięki którym jest interesująca dla innych nauk, dla nauki w ogóle, dla filozofii. Poniżej zostaną przedstawione te swoistości fizyki, które czynią ją atrakcyjną dla filozofii, zwłaszcza dla takich działów filozofii teoretycznej, jak ontologia, epistemologia oraz metodologia. Będzie tu zatem mowa o tym, czym jest fizyka dla filozofa. Pierwszą ważną cechą fizyki jest jej przynależność do nauk ścisłych, do których zalicza się także chemię, biologię molekularną, językoznawstwo matematyczne, ekonometrię, niektóre nauki techniczne oraz oczywiście logikę i matematykę. Dlaczego Anglosasi oraz Frankowie przez nauki (sciences) rozumieją w zasadzie tylko nauki ścisłe? Dlatego, że sądzą, iż tylko one dostarczają rzetelnej…

  • Metodologia nauk
    Filozofia nauki

    Metodologia nauk

    Obrazek: prof. Michał Heller, teolog, duchowny, filozof, fizyk i kosmolog po wykładzie Metodologia nauk to nauka o strukturze logicznej wiedzy naukowej i metodach stosowanych w nauce. Inaczej mówiąc, jest to nauka o sposobach dochodzenia do twierdzeń oraz sposobach ich sprawdzania. Metodologia nauk a naukoznawstwo W metodologii od dawna występują obok siebie dwa nurty badań: jeden nawiązuje do filozofii, drugi do logiki. Tradycyjnie metodologia była zazwyczaj uważana za część składową filozofii. Na równi z takimi działami jak ontologia, teoria poznania (gnoseologia), filozofia człowieka czy filozofia wartości. Również dzisiaj traktuje się ją niekiedy jako naukę filozoficzną, czyli filozofię nauki. Często także ujmowano metodologię jako pewien dział logiki: logiki stosowanej, pragmatycznej, praktycznej (logika…

  • Materia i duch
    Filozofia,  Ontologia

    Materia i duch: współczesne definicje (On10)

    Materia i duch, to temat, w którym przedstawiam współczesne definicje materii i ducha, jakie proponuje filozofia oraz problem ich adekwatności. Trzeba zaznaczyć, że znacznie łatwiej jest podać definicję materii, niż określić czym jest duch. Współczesna definicja materii Jedną ze współczesnych definicji materii, której adekwatności można bronić, jest tzw. definicja mieszana, złożona z dwóch atrybutów poznawczych (gnoseologicznych) oraz czterech atrybutów ontologicznych. Przypisuje ona materii 6 następujących atrybutów. Atrybuty gnoseologiczne: obiektywność poznawalność zmysłowa. Atrybuty ontologiczne: ruch (zmienność) czas (trwanie w czasie) przestrzeń (rozciągłość w przestrzeni) zdeterminowanie (podleganie prawom). Nazywając byt, który ma wszystkie cztery  atrybuty ontologiczne, bytem fizycznym, można powyższą definicję materii sformułować tak: materia jest to obiektywny byt fizyczny poznawalny zmysłowo (bezpośrednio lub…

  • Pojęcie materii
    Filozofia,  Ontologia

    Pojęcie materii w historii nauki i filozofii (On9)

    Pojęcie materii w historii nauki i filozofii to pierwszy wpis szerszego tematu Materia i duch.  Filozofowie, a zwłaszcza materialiści starali się coraz dokładniej zdefiniować pojęcie materii. Polegało to często na przypisywaniu materii coraz więcej cech uznawanych za atrybuty. Niekiedy jednak okazywało się, że pewne cechy uznawane za atrybuty nie były uniwersalnymi cechami materii, dlatego trzeba było je wyłączać z definicji samej materii jako takiej. Początkowo przez materię rozumiano konkretny materiał, z którego zbudowane są ciała (drewno, glina, kamień, kość). Pierwsze filozoficzne pojęcie materii, podane przez Arystotelesa (IV wiek p.n.e.) powstało z uogólnienia tego potocznego jej pojmowania.   1. Definicja Arystotelesa Materia to materiał, z którego zbudowane są ciała (materiał w ogóle –…

  • Materializm, idealizm, dualizm
    Filozofia,  Ontologia

    Materializm, idealizm, dualizm (On8)

    Obrazek: Demokryt wśród Abderytów. Demokryt (V/IV w. p.n.e.) uchodzi za twórcę materializmu Materializm, idealizm, dualizm: stosunek materii do ducha (przyrody do myślenia), to zagadnienie nazywane często podstawowym zagadnieniem filozofii. Wpisuje się ono w spór między materializmem, idealizmem i dualizmem o istnienie materii i ducha oraz o ich wzajemny stosunek. 1. Podstawowe zagadnienie filozofii i jego dwa aspekty (genetyczny i aktualny) Kolejny ważny podział filozofii wynika z rozstrzygnięcia istotnego zagadnienia filozofii: zagadnienia stosunku materii do ducha (przyrody do myślenia). Można je sformułować w pytaniu: Jaki jest stosunek materii do ducha? Zawiera ono w sobie dwie bardziej szczegółowe kwestie, zwane aspektami podstawowego zagadnienia filozofii. Aspekt pierwszy, zwany genetycznym, brzmi: co jest pierwotne materia czy…

  • Monizm, dualizm, pluralizm
    Filozofia,  Ontologia

    Monizm, dualizm, pluralizm (On7)

    Obrazek: Rene Descartes (Kartezjusz) Spór między materializmem, idealizmem o istnienie materii i ducha oraz o ich wzajemny stosunek, temat: Monizm, dualizm, pluralizm. Kartezjusza, podobnie jak wcześniejszych filozofów, interesowało pytanie: z ilu bytów samoistnych (substancji) składa się świat? W odpowiedzi na to pytanie wyróżnia się trzy stanowiska: monizm dualizm pluralizm Monizm Monizm (gr. monos – jeden, jedyny, pojedynczy) głosi, że świat składa się z jednej substancji, stanowiącej zasadę świata: materialnej albo duchowej. Wyróżnia się zatem (1) monizm materialistyczny – według którego istnieje wyłącznie materia oraz (2) monizm idealistyczny – zdaniem którego istnieje tylko substancja duchowa. (1) Monistą materialistycznym był Demokryt – zwany ojcem materializmu, według którego zarówno ciała jak i dusze są zbudowane z materialnych…

  • Pojęcia substancji, atrybutu i akcydensu
    Filozofia,  Ontologia

    Pojęcia substancji, atrybutu i akcydensu (On6)

    Obrazek: Arystoteles naucza Aleksandra Wielkiego Substancja, atrybut, akcydens – to trzy ważne pojęcia, którymi filozofowie posługują się po dzień dzisiejszy, zdefiniowane przez Kartezjusza, zwanego ojcem filozofii nowożytnej. Pojęcie substancji do filozofii wprowadził Arystoteles. Substancja Pojęcie substancji zostało wprowadzone przez Arystotelesa (384–322 r. p.n.e.). Rozpatruje substancję zmysłową, bo ta jest dostępna poznaniu. W jego ujęciu substancja to zarówno materia jak i forma, jak i złożenie materii i formy. Czyli w jednym sensie substancja jest formą, czyli wewnętrzną naturą rzeczy, wewnętrzną istotą, czyli tym, czym rzeczy są. W innym sensie substancją będzie materia, ponieważ jest istotna dla ukonstytuowania rzeczy. A ponieważ i materia i forma jest substancją, to także złożenie materii i formy (synolon) jest…

  • Kategorie ontologiczne
    Filozofia,  Ontologia

    Kategorie ontologiczne. Ontologia formalna (On5)

    W pytaniu o kategorie ontologiczne chodzi o to, jakie są podstawowe składniki rzeczywistości, lub prościej, z czego składa się świat: z rzeczy, z procesów, czy ze zdarzeń. Są to trzy podstawowe kategorie ontologiczne. Problemy ontologiczno-semantyczne (kategorie ontologiczne) Trzy podstawowe kategorie ontologiczne to: Reizm głosi, że świat składa się z rzeczy (łac. res – rzecz). Procesualizm, który mówi, że podstawowymi składnikami rzeczywistości są procesy. Ewentyzm (ang. event – zdarzenie) twierdzi, że świat składa się ze zdarzeń. Na czym polega różnica między tymi kategoriami? Rzecz posiada rozciągłość przestrzenną. Proces trwa w czasie i składa się z kolejnych faz. Natomiast zdarzenie to zjawisko momentalno-punktowe, np. zderzenie dwóch cząstek elementarnych. Większość filozofów głosi, że świat składa się z…

  • Spór o uniwersalia oraz problem esencjalizmu
    Filozofia,  Ontologia

    Spór o uniwersalia oraz problem esencjalizmu (On4)

    Spór o uniwersalia oraz problem esencjalizmu to dwa zagadnienia z pogranicza ontologii i teorii poznania, które należą do ważnych problemów (sporów) filozoficznych.  1. W sporze o uniwersalia chodzi o to, czy obok przedmiotów (bytów) jednostkowych istnieją przedmioty ogólne 2. Problem esencjalizmu dotyczy tego, w jaki sposób docieramy do istoty zjawisk 1. Spór o uniwersalia, czyli powszechniki pojawił się już w starożytności i przybrał na ostrości w średniowieczu. W sporze tym chodzi o to czy obok przedmiotów (bytów) jednostkowych istnieją przedmioty (byty) ogólne – zwane uniwersaliami lub powszechnikami. W sporze wystąpiły dwa kierunki: realizm powszechnikowy oraz nominalizm. Każdy z nich ma dwie odmiany, co przedstawia Schemat: Realizm (powszechnikowy) głosi, że pojęcia…