• Ernst Haeckel - "niemiecki buldog"
    Eugenika,  Eugenika niemiecka

    Ernst Haeckel – „niemiecki buldog Darwina” (EuN1)

    Ernst Haeckel – „niemiecki buldog Darwina”, to ten, który adaptował ewolucjonizm i darwinizm na terenie Niemiec i który zapoczątkował eugeniczny proces doskonalenia i zarazem rozumienia społeczeństwa.  Nazwany „niemieckim buldogiem Darwina” – torował drogę niemieckim darwinistom i eugenikom, wytykając zgubne skutki opieki medycznej i filantropii. Obrazek wyróżniający: Stara, groteskowa rekonstrukcja pitekantropusa, zwana Pithecanthropus europaeus (alalus), studium przygotowawcze G. von Maxa. Obraz olejny był prezentem urodzinowym (w 1894 r.) dla Ernsta Haeckela. E. Haeckel (1834–1919) był uczonym, głównie zoologiem i filozofem, profesorem na uniwersytecie w Jenie. Odkrył i opisał tysiące gatunków zwierząt. Wydał mnóstwo prac naukowych z własnymi rysunkami. Był też prekursorem eugeniki niemieckiej (o czym będzie w następnym wpisie) oraz twórcą Ligi…

  • Spór determinizmu z finalizmem
    Filozofia,  Ontologia

    Spór determinizmu z finalizmem (teleologią)

    Obrazek: Świat został stworzony przez Boga w sposób zamierzony i celowy (wyobrażenie) Spór determinizmu z finalizmem (teleologią) dotyczy charakteru porządku panującego w świecie oraz źródeł tego porządku. Stanowisko teleologii (finalizmu) finalizm, z gr. finis – koniec, końcowy stan, cel; teleologia – z gr. telos – cel, teleos – zmierzający do celu Drugim – obok indeterminizmu – przeciwnikiem determinizmu jest finalizm (zwany też teleologią). Finalizm głosi, że nie przyczyny i prawa, lecz cele wyznaczają przebieg zjawisk oraz porządek panujący w świecie. Głosi zatem zasadę powszechnej celowości             W sformułowaniu św. Tomasza z Akwinu zasada celowości zawarta jest w stwierdzeniu: każde zjawisko ma swój cel, do którego zmierza, lub zmierzać powinno. Ostatnie słowa zasady dotyczą ludzi, którzy dysponując –…

  • Przyczyny powstania eugeniki
    Eugenika

    Przyczyny powstania eugeniki i ruchu eugenicznego

    Obrazek: Fabryka Richarda Hartmanna w Chemnitz, 1868 r. Przyczyny powstania eugeniki i ruchu eugenicznego są dość liczne, różnorodne i przejawiają się na rozmaitych płaszczyznach.  W moim przekonaniu niezwykle istotnym czynnikiem było podłoże intelektualne postoświeceniowej Europy. Główne przyczyny Główne okoliczności, które doprowadziły do powstania ruchu eugenicznego w XIX w., dotyczą sytuacji (1) w sferze naukowej (chodzi przede wszystkim o rozwój nauk biologicznych), (2) w sferze społecznej i ekonomicznej, a także (3) sferze ideologicznej (mam tu na myśli pojawienie się nurtu pozytywistycznego oraz upowszechnienie postaw materialistycznych). Sfera naukowa, być może, nie była tu determinantem przesądzającym, chociaż mogła stanowić poważny impuls na drodze poszukiwań odpowiednich metod w celu udoskonalenia gatunku homo sapiens. Imponujący rozwój nauk, i…

  • Czy Karol Darwin był socjaldarwinistą
    Eugenika

    Czy Karol Darwin był socjaldarwinistą?

    Obrazek: Karol Darwin, bardzo schorowany, na rok przed śmiercią w 1882 r. Czy Karol Darwin był socjaldarwinistą?, to nieco błędne pytanie, ponieważ rozkwit socjaldarwinizmu nastąpił tuż przed XX stuleciem, chociaż nurt ten formował się już nieco wcześniej. Zresztą Darwin pod koniec swego życia (zmarł w 1882 r.) był już mocno schorowany i nie brał czynnego udziału w życiu publicznym, w licznych przedsięwzięciach inicjowanych przez naukową brytyjską elitę. Dlatego należałoby zapytać: Czy Karol Darwin mógłby być socjaldarwinistą?   Zanim jednak postawię to pytanie, rozważę najpierw, czy socjaldarwinizm wywodzi się z darwinizmu, bowiem spotyka się różne stanowiska w tej kwestii. Czy socjaldarwinizm wywodzi się z darwinizmu? Zastanawiam się też, czy słusznie termin socjaldarwinizm prowadzi nas do osoby…

  • Darwinizm i socjaldarwinizm w eugenice
    Eugenika

    Darwinizm i socjaldarwinizm w eugenice

    Obrazek: Karol Darwin jako 21 letni młodzieniec; obraz namalowany przez Georga Richmonda Wpis Darwinizm i socjaldarwinizm w eugenice traktuje o związkach radykalnego modelu eugeniki z darwinizmem i socjaldarwinizmem. (Także trochę o zależnościach pomiędzy twórcami i ich teoriami). Założenia darwinizmu i socjaldarwinizmu kształtowały przekonania eugeników i posłużyły do sformułowania ich koncepcji, niezależnie od samego twórcy eugeniki – Francisa Galtona. Jeśli chodzi o etiologię eugeniki przedstawiam ją w materiale: Przyczyny powstania eugeniki.  Natomiast we wpisie  J.-B. de Lamarck – łagodny model eugeniki, omawiam łagodny model eugeniki z programem socjalnym. Eugenika oczywiście jest jedna, ale zdecydowanie można zauważyć dwa jej modele. Jeden oparty jest na założeniach lamarkizmu i ten nazywam łagodnym modelem eugeniki. Drugi natomiast – oparty na założeniach…

  • Darwinizm jako spiritus movens eugeniki
    Eugenika

    Darwinizm jako spiritus movens eugeniki

    Darwinizm jako spiritus movens eugeniki, czyli “duch sprawczy” eugeniki, to konstatacja, której trudno byłoby zaprzeczyć. Darwinizm jest tą najważniejszą i najbardziej ogólną przyczyną, jednak trzeba zaraz dodać, że nie – wyłączną (o czym piszę w materiale: Przyczyny powstania eugeniki). Oczywiście mowa jest o eugenice radykalnej ufundowanej na podłożu darwinowskim. Została ona ukształtowana na darwinowskiej teorii doboru naturalnego i walki o byt oraz nierówności rasowej populacji ludzkiej. Ruch higieniczny oraz ruch eugeniczny Darwinizm przemienił zapatrywania działaczy wcześniejszego nieco ruchu higienicznego (lub higieniczno-społecznego), opartego na założeniach Lamarcka.  Ruch eugeniczny wyrósł z ruchu higienicznego i częściowo był jego kontynuatorem, przynajmniej na początku, tj. bezpośrednio po ogłoszeniu rewolucyjnej teorii Darwina, a później stał się opozycyjny. Ruch…

  • Sława ewolucji
    Eugenika

    Sława ewolucji. Stosunek socjaldemokracji do darwinizmu

    Obrazek – Ewolucjoniści: Jean B. de Lamarck, Karol Darwin, Ernst Haeckel, Etienne Geoffroy St. Hilaire Sława ewolucji z Wielkiej Brytanii niesłychanie szybko dotarła do wszystkich krajów europejskich i Ameryki. Prawie natychmiast teoria o ewolucyjnym rozwoju gatunków wykładana była w szkołach i na uniwersytetach. O ewolucji i Darwinie pisały rozmaite czasopisma naukowe, a temat ten stał się modny na zebraniach i w salonach. Pojawiło się też natychmiast wielu zwolenników i kontynuatorów, ale także mnóstwo krytyków i antagonistów. Uznanie ewolucjonizmu w Wielkiej Brytanii W Wielkiej Brytanii, gdzie oczywiście myśl Darwina (ewolucjo­nizm, dobór naturalny, walka o byt) została najżyczliwiej przyjęta, nie brakowało antagonistów, ale opozycja była dość słaba i nietrwała. Znacznie gorzej przedstawiała się sytuacja…

  • Darwin i ewolucjonizm u podstaw eugeniki
    Eugenika

    Darwin i ewolucjonizm u podstaw eugeniki

    Obrazek: Szympansy To pierwszy (z trzech) wpis o roli Karola Darwina, ewolucjonizmu i darwinizmu w ukształtowaniu naukowego i społeczno-politycznego podłoża eugeniki, który skrótowo ujęłam: Karol Darwin i ewolucjonizm u podstaw eugeniki. Rzecz jest dość złożona ze względu na znaczenie samej teorii ewolucji dla biologii i nauki w ogóle. Tutaj skupię się na pokazaniu oddziaływania ewolucjonizmu i samego K. Darwina na tworzenie eugeniki. (Następne wpisy, to: Sława ewolucji: stosunek socjaldemokracji do darwinizmu, Darwinizm jako spiritus movens eugeniki, Darwinizm i socjaldarwinizm w eugenice oraz Czy Karol Darwin był socjaldarwinistą?). Ewolucjonizm Herberta Spencera Herbert Spencer (1820–1903) zastosował szeroko zasadę ewolucjonizmu w swoim systemie filozoficznym, odnosząc ją do wszystkich poziomów: do świata organicznego, społecznego, kulturalnego…