Monizm, dualizm, pluralizm
Filozofia,  Ontologia

Monizm, dualizm, pluralizm (On7)

Obrazek: Rene Descartes (Kartezjusz)

Spór między materializmem, idealizmem o istnienie materii i ducha oraz o ich wzajemny stosunek, temat: Monizm, dualizm, pluralizm.

Kartezjusza, podobnie jak wcześniejszych filozofów, interesowało pytanie: z ilu bytów samoistnych (substancji) składa się świat? W odpowiedzi na to pytanie wyróżnia się trzy stanowiska:

  • monizm
  • dualizm
  • pluralizm

Monizm

Monizm (gr. monos – jeden, jedyny, pojedynczy) głosi, że świat składa się z jednej substancji, stanowiącej zasadę świata:

materialnej albo duchowej.

Wyróżnia się zatem

  • (1) monizm materialistyczny – według którego istnieje wyłącznie materia oraz
  • (2) monizm idealistyczny – zdaniem którego istnieje tylko substancja duchowa.

(1) Monistą materialistycznym był Demokryt – zwany ojcem materializmu, według którego zarówno ciała jak i dusze są zbudowane z materialnych atomów. Monistami materialistycznymi byli również filozofowie ze Szkoły Jońskiej, dla których arche – zasadą świata, był pierwiastek materialny. U

  • Talesa z Miletu była to woda
  • Heraklita ogień
  • Anaksymandra apeiron
  • Anaksymenesa powietrze.
Monizm, dualizm, pluralizm: Georg Wilhelm Friedrich Hegel
Georg Wilhelm Friedrich Hegel

 

 

Także Paul Holbach oraz Karol Marks byli monistami materialistycznymi, głoszącymi, że jedyną substancją świata jest poruszająca się materia.

(2) Monizm idealistyczny nazywany też spirytualizmem (łac. spiritualis – duchowy) utrzymuje, że jedyną substancją świata jest duch.

Monistą idealistycznym był np. Georg Wilhelm Friedrich Hegel. Jego zdaniem świat w swej istocie jest bytem idealnym, zwanym Ideą Absolutną, podlegającą ciągłej ewolucji, podczas której wyłania się przyroda oraz społeczeństwo, czyli duch ludzki.

 

Dualizm

Dualizm (łac. dualis – dwa) głosi, że w świecie istnieją dwa samoistne byty:

materialny i
duchowy (idealny).

Klasycznymi przedstawicielami dualizmu  są Arystoteles oraz Kartezjusz.

Według Arystotelesa każda rzecz składa się z dwu przeciwstawnych elementów:

  • materialnego substratu oraz
  • idealnej formy, w którą każdy substrat się przyobleka, tworząc rzecz.

W dualizmie Arystotelesa można wyróżnić dualizm

  • metafizyczny: każda substancja składa się z materii i z formy
  • antropologiczny: człowiek zbudowany jest z materii – ciała i formy – duszy
  • kosmologiczny: formę stanowi Pierwszy Poruszyciel, a materia to zamknięty świat materialny.

U Kartezjusza natomiast wyróżnia się dualizm

  • świata: doskonały Bóg oraz świat przyrodniczy
  • antropologiczny: dusza myśląca oraz materialne ciało
  • rzeczy: res cogitans – rzecz myśląca oraz res ekstensa – rzecz rozciągła.

Pluralizm

Monizm, dualizm, pluralizm
Gottfried Wilhelm Leibniz

Pluralizm głosi, że w świecie istnieją

więcej niż dwie substancje.

Również pluralizm dzieli się na:

  • idealistyczny oraz
  • materialistyczny.

Pierwszy z nich jest reprezentowany przez Gottfrieda Wilhelma Leibniza, według którego istnieje nieskończona ilość substancji duchowych, zwanych monadami, czyli duszami.

Z kolei Empedokles, który wyróżniał wielość niesprowadzalnych do siebie rodzajów materii, bywa uznawany za pluralistę materialistycznego.

Iva Kalina, 28.09.2017

Ilustracje

Rene Descartes (Kartezjusz) – źródło: Wikimedia Commons
Georg Wilhelm Friedrich Hegel – źródło: Wikimedia Commons
Gottfried Wilhelm Leibniz – źródło: Wikimedia Commons

Zob. też:
Materializm, idealizm, dualizm

oraz inne tematy z kategorii: Ontologia (dział filozofii)

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *